Grammatica de interlingua

Pro altere usos, vide Grammatica de interlingua (disambiguation).

Le grammatica de interlingua es un grammatica anglo-romance simplificate. Illo es plus simple que le grammatica anglese o le grammatica del linguas romance, germanic e slave. Le intention del IALA esseva, que interlingua sia, essentialmente, regular, simple a apprender e inseniar e le "medio" del principal linguas romance de origine europee.

Parolas (terminos) essential son: tempore, genere, numero, persona, modo, morphema, partes del phrase, syntaxe, semantica, phonema, phonetica, phonologia. Illos non son explicate hic.

Articulo

Le articulo indefinite es in omne casos un, e le articulo definite es in omne casos le. Illo exhibi nulle accordo in forma con le substantivo sequente (non cambia con le numero - sia singular, sia plural - o con le genere).

articulo indefinite	articulo definite
un patre	le patre (sing.), le patres (pl.)
un infante	le infante (sing.), le infantes (pl.)
un amica	le amica (sing.), le amicas (pl.)

Substantivo

Le grande majoritate del substantivos fini in un del vocales -a (pagina), -e (libertate) e frequentemente -o (fructo). Quando le termination -o occurre in un parola que designa un esser masculin, le correspondente feminin pote esser representate per le mesme parola con le termination substituite per -a. Exemplos: amica – amico, maestra – maestro, italiana – italiano.

Le plural es formate per le addition de -s. Si le substantivo fini in un consonante, le desinentia es -es; e si iste consonante es -c, le desinentia es -hes (pro mantener le pronunciation de [k]):

singular	plural
fructo	fructos
tempore	tempores
planta	plantas
generation	generationes
roc	roches
albricoc	albricoches

Verbo

Le verbos in Interlingua non ha conjugation dependente del persona grammatical, in genere, numero e persona. Le verbos depende solmente del tempore grammatical. Tote le formas del verbo pro tote le pronomines personal (io, tu, ille, illa, illo, nos, vos, illes, illas, illos) es identic secundo le distincte tempore grammatical.

Le verbos in Interlingua fini in -r in le infinitivo, e con -a, -e, o -i in le presente. Le passato simple, futuro e modo conditional se forma per suffixos al forma presente − respectivemente -va, -ra e -rea (-ra e -rea sempre accentuate como indicate per le sublineamento ci).

Le duo participios etiam se forma con suffixos. Le participio presente se forma con le suffixo -nte (o -ente si le verbo fini -ir). Le participio passate se forma con le suffixo -te (ma con verbos in -er le termination cambia ab -ete a -ite).

Pro le tres typos de verbos – parlar (-ar), vider (-er), audir (-ir) – le septe formas essential pro le modos e tempores simple + le duo participios es:

Formas essential del verbos
Tempore	finales	verbos in -ar	verbos in -er	verbos in -ir
Infinitivo	-r	parlar	vider	audir
Presente	–	parla	vide	audi
Passato	-va	parlava	videva	audiva
Futuro	-ra	parlara	videra	audira
Conditional	-rea	parlarea	viderea	audirea
Participio presente	-(e)nte	parlante	vidente	audiente
Participio passate	-te	parlate	vidite	audite

Formas irregular de tres verbos

In practica, tres verbos commun ha formas curtate, irregular e optional: Le majoritate del usatores de interlingua usa le tres: es, ha e va como le formas presente de esser, haber e vader. Alcun usatores usa son como le forma presente de esser, quando le subjecto es plural. Plus rarmente, duo formas presente alternative de esser es usate pro le prime persona: io so e nos somos.

Le subjunctivo es usate in secundari propositiones pro indicar que le declaration es incerte o hypothetic: Que on sia caute! Ille interveniva a fin que iste falta sia impedite.

Formas irregular optional del verbos
Infinitivo	esser	haber	vader (ir)
Presente	es son (plural)	ha	va
Passato	era	–	iva
Futuro	sera	–	ira
Conditional	serea	–	irea
Imperativo Subjunctivo	sia	–	–
Participio presente	–	–	iente
Participio passate	–	–	ite

Tempores composite

Pro cata forma del tempores del verbo, hic pro le modello crear (un verbo in -ar), vide le formas sequente:

\ activo simple persona	Infinitivo	Presente	Passato	Futuro	Conditional
io, tu, ille, illa, illo nos, vos, illes, illas, illos	crear	crea	creava	creara	crearea
\ activo ...	Infinitivo perfecte	Perfecto	Plusquamperfecto	Futuro perfecte	Conditional perfecte
io, tu, ille, illa, illo nos, vos, illes, illas, illos	haber create	ha create	habeva create	habera create	haberea create

Le tempore perfecte (passate composite) ha le mesme signification como le passato simple.

Altere tempores

Altere formas del verbos include:

Gerundio: Le infinitivo pote esser usate como un substantivo. Quando il es appropriate, le gerundio pote esser pluralisate. Exemplo: Le rimar es difficile, quando on non es un poeta. Iste lamentar eterne me enoia.
Imperativo: Il ha duo formas del imperativo. Le forma presente es plus directe, e le infinitivo es plus impersonal. Exemplos: Non fuma in iste local! Non fumar!
Cohortativo: Un tempore que suggere un action e es plus dulce que le imperativo. Le verbo usa le forma presente e le phrase comencia con que. Exemplo: Que nos compra gelatos!

Le participio presente es usate como un adjectivo o un verbo in un proposition participial. Le participio passate es usate como un adjectivo, un verbo in un proposition participial e pro formar tempores composite.

Passivo

Le passivo (o voce passive) es formate per esser in le tempore pertinente, le participio passate del verbo pertinente, e le preposition per pro indicar le agente del action. Concernente le altere formas de passivo, vide: Formas del passivo, comparation inter Interlingua e Novial

\ passivo simple	Infinitivo	Presente	Passato	Futuro	Conditional
io, tu, ille, illa, illo nos, vos, illes, illas, illos	esser create	es create	esseva create	essera create	esserea create
\ passivo ...	Infinitivo perfecte	Perfecto	Plusquamperfecto	Futuro perfecte	Conditional perfecte
io, tu, ille, illa, illo nos, vos, illes, illas, illos	haber essite create	ha essite create	habeva essite create	habera essite create	haberea essite create

Adjectivo

Le grande majoritate del adjectivos fini in le vocal "-e" (delicate, parve), o in un del consonantes -l, -n, -r, -c (natural, equal, american, par, cyclic). Adjectivos placiate immediatemente presso un substantivo seque le substantivo (isto es le normal e le plus frequente). Adjectivos multo usate sovente se trova ante le substantivo: un bon homine, le bon infantes, le belle flor, belle flores. Si il ha duo adjectivos que ha relation con le substantivo, un de illos es placiate ante le substantivo, le altere post le substantivo: le recente publication extraordinari.

Le adjectivo ha nulle inflexion o accordo adjectival (exemplos: Le parve femina es belle. Parve feminas es belle). Grados de comparation de adjectivos es exprimite per le adverbios plus e minus. Quatro adjectivos ha synonymos parallel de su grados regular de comparation.

adjectivo	comparativo	superlativo
grande	plus grande (= major)	le plus grande (= le major = maxime)
parve	plus parve (= minor)	le plus parve (= le minor = minime)
bon	plus bon (= melior)	le plus bon (= le melior = optime)
mal	plus mal (= pejor)	le plus mal (= le pejor = pessime)

adjectivo	comparativo	superlativo
grande	minus grande	le minus grande
parve	minus parve	le minus parve
bon	minus bon	le minus bon
mal	minus mal	le minus mal

Adverbio

Un adverbio es un parola, que da plus de informationes de un verbo, un adjectivo o un altere adverbio. Pro formar adverbios -mente es addite al adjectivo:

normal - normalmente, recente - recentemente

Si le ultime littera del parola es un -c, on adde -amente:

public – publicamente, ric – riccamente ^[1]

Exemplos de adverbios in interlingua: ubi?, hic, ibi, la, illac; quando?: ora, nunc, tosto, postea, antea, pois, heri, hodie, deman, jammais, olim, quandocunque, frequentemente, sovente, rarmente, intertanto, nunquam, non jammais; como?: assi, si, altere, tal(mente), ben, quanto?: tanto, multo, poco, pauco, aliquanto, plus, minus; tamen, dunque

Adverbio interrogative

Exemplos: ubi, quando, quanto, como, proque, perque

Pronomine

Un pronomine (pronunciate pronomine) es un parola que es usate in vice de un substantivo o pro repeter un persona o cosa o pro concretisar le persona o le cosa (p.ex. le demonstrativos e le indefinitivos usate como adjectivos).

Pronomine personal, reflexive e possessive

Pronomines personal, reflexive e possessive – singular
Persona	Genere	Nom.	Pre.	Obj.	Refl.	Possessive/adjective	Possessive
prime	–	io	me			mi	(le) mie
secunde	–	tu	te			tu	(le) tue
tertie	masculin	ille		le	se	su	(le) sue
	feminin	illa		la
	neutral	illo		lo
Pronomines personal, reflexive e possessive – plural
Persona	Genere	Nom.	Pre.	Obj.	Refl.	Possessive/adjective	Possessive
prime	–	nos		nos		nostre	(le) nostre
secunde	–	vos		vos		vostre	(le) vostre
tertie	masculin	illes		les	se	lor	(le) lore
	feminin	illas		las
	neutral	illos		los

Per exemplo: Isto es tu camisa. Il es le tue. Le mie es ibi, detra le muro. – Isto es tu libros. Illos es le tues. Le mies es ibi.

Pronomine demonstrative

Demonstrativos
Rolo	Numero	Genere	Proximate	Remote
Adjectivo	–	–	iste	ille
Pronomine	Sing.	masculin	iste	(ille)
		feminin	ista	(illa)
		neutral	isto	(illo)
	Plur.	masculin	istes	(illes)
		feminin	istas	(illas)
		neutral	istos	(illos)

Nota: Iste schema non es conforme al explication de Interlingua - dictionario basic (Thomas Breinstrup, Italo Notarstefano, UMI 2011 (vide pagina 100), que explica isto como pronomine ver; iste como adjectivo solmente. On cognosce le genere grammatical del subjecto per le significantia del subjecto, si illo es un persona masculin, feminin, un cosa o un animal. Iste sempre besonia un substantivo sequente.

Pronomines indefinite

Exemplos: alicuno/alcuno, alique/qualcosa, altere, cata, certe, mesme, multe, multo, necun, necuno, nemo, nihil, nulle, omne, on, plure, poc, poco, qualcosa, quecunque, quicunque, tal, tote, ulle, uno, una

Pronomines interrogative e relative

qui... pro personas e que...? pro cosas: a qui, pro qui, con qui, de qui

cuje (adjective), genitivo; pronomine relative: cuje; cerca 'cuje' in le Wikipedia

qual (adjective); como pronomine relative: le qual, plural: le quales

Numeral

Un numeral es un parola, que indica le quantitate o le ordine de qualcosa. Il ha numerales pro le numeros cardinal e alteres, per exemplo pro le numeros ordinal, iterative, multiplicative, distributive, ...

Numeral cardinal

Hic exemplos pro le numerales pro le numeros cardinal:

1 un, 2 duo, 3 tres, 4 quatro, 5 cinque, 6 sex, 7 septe, 8 octo, 9 novem, 10 dece, 11 dece-un, 12 dece-duo, 13 dece-tres, ..., 20 vinti, 21 vinti-un, 30 trenta, 40 quaranta, 50 cinquanta, 60 sexanta, 70 septanta, 80 octanta, 90 novanta, 100 cento, 101 cento un, 110 cento dece, 111 cento dece-un, 200 duo centos, 201 duo centos un, 1.000 mille, 2.000 duo milles, 1.000.000 million, 2.000.000 duo milliones, 1.000.000.000 milliardo, 2.000.000.000 duo milliardos

Numeral ordinal

1-me prime, 2-nde secunde, 3-tie tertie, 4-te quarte, 5-te quinte, 6-te sexte, 7-me septime, 8-ve octave, 9-ne none, 10-me decime, 11-me dece-prime

Altere numerales

Per exemplo: un toto, un medie parte, 1/3 un tertio, 1/4 un quarto, 1/5 un quinto, 1/6 un sexto, 1/7 un septimo, 1/8 un octavo, 3/8 tres octavos, 1/10 un decimo, 7/10 septe decimos, 1/100 un centesimo;

simple, duple, triple, quadruple, quintuple, sextuple, septuple, octuple, nonuple, decuple, centuple;

decena, dozena, vintena, centena.

Preposition

Un preposition es un parola, que es usate ante un substantivo o pronomine pro crear un relation con altere parolas (personas o cosas abstracte o concrete).

Per exemplo: a, ab, ante, apud, a causa de, circum, concernente, con, contra, de, desde, detra, dum, durante, ex, excepte, extra, foras, in, infra, inter, intra, juxta, malgrado, per, post, presso, preter, pro, re, salvo, secundo, sin, sub, super, sur, trans, a transverso (de), ultra, usque, verso, via, ...

Conjunction

Un conjunction es un parola que connecte duo parolas o duo partes de un phrase. Conjunctiones es a vices describite como "parolas connectente".

Per exemplo: ante que, assi que, ben que, como, como si, depost que, desde, durante que, dum, durante que, e, e ... e, esque (particula interrogative), intertanto, ma, malgrado que, de maniera que, a mesura que, de modo que, nam, ni ... ni, nonobstante (que), o, o ... o, post que, proque, quando, quandocunque, que, sed, si, si, de sorta que, tanto … quanto, in tanto que, tanto plus que, tanto que, vice que, viste que, ...

Interjection

Per exemplo: adjuta!, oh!, ah!, gratias!, si!, no!, certo!, ecce!, ab!, pfui!

Syntaxe

Le ordine del parolas generalmente es: subjecto – predicato – objecto. Per exemplo:

Illes vide le libros.

Si le objecto es un pronomine personal, on usa le ordine: subjecto – objecto – predicato verbal. Per exemplo:

Illes nos videva.

Con verbo modal plus infinitivo le objecto appare post le infinitivo:

Illes poteva vider nos.

Referentias

↑ Interlingua - dictionario basic, Thomas Breinstrup e Italo Notarstefano (red.), p. 6-7, UMI, 2011, 256 pp., ISBN 978-2-36607-000-2

Vide etiam

Derivation de parolas in interlingua
Formation de parolas derivate regularmente in interlingua
Facile a leger in interlingua (pro trovar textos sufficientemente facile)
Quadro Europee Commun de Referentia re Linguas, scala e nivellos de capabilitate del acquisition del lingua

Ligamines externe

Grammatica de interlingua (in le pagina del UMI, www.interlingua.com)
Breve Grammatica de Interlingua
(italiano) Aspetti fondamentali della grammatica dell'Interlingua (per Paolo Castellina)

[1] Interlingua - dictionario basic, Thomas Breinstrup e Italo Notarstefano (red.), p. 6-7, UMI, 2011, 256 pp., ISBN 978-2-36607-000-2

[1]