Lingua tagalog
Lingua tagalog | |
---|---|
Nomine native: | wikang Tagalog |
instantia de: | lingua natural[*], lingua moderne[*] |
subclasse de: | Tagalogic[*] |
Personas: | 23 600 000 |
Scriptura: | alphabeto latin, Filipino alphabet, Abakada alphabet, Philippine Braille, baybayin |
Phylogenese: |
|
Statuto official | |
Codices de position | |
ISO 639-1 | tl |
ISO 639-2 | tgl |
ISO 639-3 | tgl |
Glottolog | taga1269 |
Linguasphere | 31-CKA-a |
IETF ID | tl |
Wikimedia ID | tl |
Commons: | Tagalog language |
categoria principal: | Categoria:Tagalog |
Tagalog[1] es un lingua de origine neomalay o malayo-polynesian del Philippinas. Plus de 23 milliones de philippinos lo parla como le lingua materne, e multo plus de 80 milliones lo parla como un secunde lingua. Illo es le base del lingua national, filipino (philippino). Le etymologia del nomine es tagá-ilog: "del riviera".
Classification
[modificar | modificar fonte]Tagalog se trova intra le phylo austronesian, plus concretemente in ramo occidental del familia malayo-polynesian. Theoreticamente, ab 4000 aEC ab Taiwan le austronesianos latemente expandeva a Sud-Est Asia e alibi.[2] Tagalog deveniva autochthone del partes central e meridional del insula Luzon ubi se trova le capital philippin, Manila.
Communitates international
[modificar | modificar fonte]Le emigration crescente de philippinos a altere partes del mundo ha create multe communitates de parlantes de tagalog specialmente in le Statos Unite e in Canada. Le tagalog es le quarte lingua le plus parlate nativemente in le Statos Unite de America, post anglese, espaniol, e chinese.
Pilipino e Filipino
[modificar | modificar fonte]Ab 1961 usque 1987, le tagalog etiam esseva cognoscite como pilipino. In 1987, le nomine esseva cambiate a filipino. Desde 1940, le tagalog es inseniate in scholas philippin. Inter plus de 180 linguas philippin, illo es le unic lingua que es inseniate officialmente in scholas. In pilipino, il ha 20 litteras. Ma in filipino, il ha 28 litteras.
Litteras majuscule | |||||||||||||||||||
A | B | K | D | E | G | H | I | L | M | N | Ng | O | P | R | S | T | U | W | Y |
Litteras minuscule | |||||||||||||||||||
a | b | k | d | e | g | h | i | l | m | n | ng | o | p | r | s | t | u | w | y |
Litteras majuscule | |||||||||||||||||||||||||||
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | Ñ | Ng | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
Litteras minuscule | |||||||||||||||||||||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | ñ | ng | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
Dialectos
[modificar | modificar fonte]Le dialectos del tagalog corresponde aliquanto al provincias del region del tagalog e peripheral e del partes meridional de Luzon central. Le base de datos linguistic Ethnologue identifica le dialectos sequente parlate in lor provincias respective: Lubang (parlate in Mindoro), Manila, Marinduque, Bataan, Batangas, Bulacan, Tanay-Paete (parlate in Rizal e Laguna), e Tayabas (parlate in Quezon).
Influentia del lingua espaniol
[modificar | modificar fonte]Le lingua espaniol habeva un grande influentia al tagalog. Un tertie parte del parolas in tagalog es de origine espaniol. Un exemplo classic es le phrase del tagalog Kumusta? Iste phrase proveni directemente de ¿Cómo está? (Como sta vos?)
Certe parolas ha mutate in signification como syempre (de siempre "sempre") que significa 'naturalmente' in tagalog. Etiam, siguro (de seguro "secur") que significa 'forsan'.
Le tagalog pre-colonial non habeva tante sonos como le espaniol. Le numero original de vocales del tagalog esseva tres, /a/, /i/ e /u/. Le vocales /e/ e /o/ non esseva distincte, ma esseva allophonos de /i/ e /u/. Post le ingresso del parolas espaniol que ha iste distinctiones, le numero se augmentava usque cinque, addente /e/ e /o/.
Influentia del lingua anglese
[modificar | modificar fonte]Hodie, le influentia del lingua anglese american in le lingua tagalog es ubique e forma un mixtion, in que le parolas tagalog e anglese se altera. Illo se appella Taglish e es plus commun en le zona de Manila. Illo es solmente colloquial.
Phonologia
[modificar | modificar fonte]Vocales
[modificar | modificar fonte]Frontal | Central | Dorsal | |
---|---|---|---|
Claudite | i <i> | u <u> | |
Central | ɛ <e> | o̞ <o> | |
Aperte | a <a> |
Frontal | Central | Dorsal | |
---|---|---|---|
Claudite | i <i> | u <u> | |
Proximemente claudite | ɪ <i> | ʊ <u> | |
Central | ɛ̝ <e> | o̞ <o> | |
Aperte central | ɛ <e> | ɔ <o> | |
Proximemente aperte | ɐ <a> | ||
Aperte | a <a> | ä <a> |
Le tabula superal monstra tote le realisationes possibile pro cata del cinque sonos vocales, secundo le origine o proficientia del parlante. Le cinque vocales general es hardite.
Tagalog ha 6 diphthongos: /aɪ/, /ɔɪ/, /ʊɪ/, /iʊ/, /aʊ/, e /ei/; orthographicamente, illos es <ay>, <oy>, <uy>, <iw>, <aw>, e <ey>.
Consonantes
[modificar | modificar fonte]Bilabial | Alveolar/Dental | Post-alveolar/Palatal | Velar | Glottal | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nasal | m | n | ɲ <ny, niy, ñ> | ŋ <ng> | ||||||
Plosive | p | b | t | d | k | ɡ | ʔ | |||
Affricate | (ts) | tʃ <ts, tiy, ty, ch> | dʒ <diy, dy, j> | |||||||
Fricative | s | ʃ <siy, sy, sh> | h <h, j> | |||||||
Approximante | l | j <y> | w | |||||||
Rhotic | ɾ <r> |
Quando il ha un racemo consonantal con un plosive initial in le medio de un parola, il ha un gemination del plosive, exemplarmente, <bigla> /big.ˈgla/, <eroplano> /ɛ.rɔp.ˈpla.nɔ/, <sobra> /ˈsɔb.bra/, <milagro> /mi.ˈlag.grɔ/, e <litro> /ˈlit.trɔ/.
Ante /ɲ/ in le medio de un parola, il ha /n/, exemplarmente, <pinya> /ˈpin.ɲa/.
Accentos
[modificar | modificar fonte]Le accento in tagalog es irregular. Le accentos es normalmente non scribite. Bon dictionarios debe haber accentos scribite. Il ha tres accentos scribite:
0. Quando il non ha un accento scribite sur le parola (malumay) in texto accentuate, le accento es penultime:
<koeksistente> /kɔ.ʔɛk.sis.ˈtɛn.tɛ/ (coexistente)
<tambusan> /tam.ˈbu.san/ (balcon)
1. Le accento acute scribite (mabilís) indica un simple accento sur le vocalo:
<matá> /ma.ˈta/ (oculo)
<índibidwalísmo> /ˈʔin.di.bid.wa.ˈlis.mɔ/ (individualismo)
2. Le accento grave scribite (malumì) que es usate sur le syllaba final indica le accento sur le syllaba penultime con un glottalisation in le fin del parola /ʔ/:
<dilà> /ˈdi.laʔ/ (lingua)
<dalirì> /da.ˈli.riʔ/ (digito)
3. Le circumflexe (maragsâ) que es usate sur le syllaba final indica le accento sur le syllaba ultime con un glottalisation /ʔ/:
<mukhâ> /muk.ˈhaʔ/ (visage)
<bintî> /bin.ˈtiʔ/ (gamba)
Inter vocales e ante vocales in le comenciamento del parola, il ha un glottalisation /ʔ/:
<paa> /ˈpa.ʔa/ (pede)
<tao> /ˈta.ʔɔ/ (persona)
<ilóng> /ʔi.ˈlɔŋ/ (naso)
<umaga> /ʔu.ˈma.ga/ (matino)
Le phonema /ŋ/ pote comenciar un parola: <ngipin> /ˈŋi.pin/ (dente).
Numeros
[modificar | modificar fonte]Le numeros basate in espaniol e anglese es utilisate con frequentia. Le numeros basate in espaniol se utilisa pro revelar le etates, dicer le tempore, jocos, e a vices le monetas aparte de altere propositos.
Numero | Tagalog | Tagalog angl. | Tagalog esp. | Espaniol | Interlingua |
---|---|---|---|---|---|
1 | isa | wan | uno | uno | un |
2 | dalawa | tu | dos | dos | duo |
3 | tatlo | tri | tres | tres | tres |
4 | apat | por | kwatro | cuatro | quatro |
5 | lima | payb | singko | cinco | cinque |
6 | anim | siks | sais | seis | sex |
7 | pito | seben | syete | siete | septe |
8 | walo | eyt | otso | ocho | octo |
9 | siyam | nayn | nwebe | nueve | nove(m) |
10 | sampu | ten | dyes | diez | dece |
11 | labing-isa | eleben | onse | once | dece-un |
12 | labindalawa | twelb | dose | doce | dece-duo |
13 | labintatlo | tertin | trese | trece | dece-tres |
14 | labing-apat | portin | katorse | catorce | dece-quatro |
15 | labing-lima | piptin | kinse | quince | dece-cinque |
20 | dalawampu | twenti | beynte | veinte | vinti |
21 | dalawampu't isa | twenti-wan | beyntiuno | veintiuno | vinti-un |
30 | tatlumpu | terti | treynta | treinta | trenta |
40 | apatnapu | porti | kwarenta | cuarenta | quaranta |
50 | limampu | pipti | singkwenta | cincuenta | cinquanta |
60 | animnapu | siksti | sesenta | sesenta | sexanta |
70 | pitumpu | sebenti | setenta | setenta | septanta |
80 | walumpu | eyti | otsenta | ochenta | octanta |
90 | siyamnapu | naynti | nobenta | noventa | novanta |
100 | daan | handred | syento | ciento | cento |
1000 | libo | tawsan | mil | mil | mille |
10.000 | laksa | ten tawsan | dyes mil | diez mil | dece mille |
100.000 | yuta | handred tawsan | syento mil | cien mil | cento mille |
1.000.000 | angaw | milyon | milyon | millón | million |
Imprestationes de parolas
[modificar | modificar fonte]Del anglese e altere linguas, il ha frequentemente duo stadios pro imprestar parolas al filipino (tagalog). Le ultime stadio es le nativisation del orthographia.
Initial stadio de imprestation | Kumakain ang teacher ng ice cream. |
Ultime stadio de imprestation | Kumakain ang titser ng ayskrim. |
Interlingua | Le maestro mangia gelato. |
Le composition de vocabulario in filipino es 51,9% de tagalog pur e altere linguas philippin, 13,33% de espaniol, 10% de nahuatl, 10% de malay, 6,66% de anglese statounitese, 6,66% de linguas chinese, 1% de tamil e sanscrite, e 0.66% de arabe.[3]
Grammatica
[modificar | modificar fonte]Formationes phrasal
[modificar | modificar fonte]Tagalog ha tres ordines phrasal del subjecto (S), verbo (V), e objecto (O):
Ordine | Phrase tagalog | Traduction |
---|---|---|
VSO | Kumakain ang bata ng kendi. | Le infante mangia un bonbon. |
VOS | Kumakain ng kendi ang bata. | Le infante mangia un bonbon. |
SVO | Ang bata ay kumakain ng kendi. | Le infante mangia un bonbon. |
Le parola <ang> indica le foco, e <ng> le non-foco. Le uso de <nang> e <ng> homonymic per /naŋ/ es frequentemente confuse in le grammatica tagalog. Le parola <nang>, non <ng>, se usa in expressiones temporal, in expressiones quantitative, in expressiones qualitative, in expressiones duple como in <takbó nang takbó> ("currente e currente"), e in connectiones de <na> e <ng>, como in <Sobra nang pagkain ang pista> ("Il jam ha troppo multe vivandas in le festo").
Le punctuation in tagalog seque le systema del lingua anglese statounitese.
Aspectos
[modificar | modificar fonte]Le verbo tagalog non ha le tense, ma ya ha le aspecto, como le complete, progressive, e contemplative.
Formationes verbal
[modificar | modificar fonte]basa | leger |
---|
Complete | Progressive | Contemplative | Infinitive | Imperative | |
---|---|---|---|---|---|
Foco actor I | <um> bumasa |
C<um>V~ bumabasa |
CV~ babasa |
<um> bumasa |
∅ |
Foco actor II | nag- nagbasa |
nag-CV~ nagbabasa |
mag-CV~ magbabasa |
mag- magbasa |
pag- pagbasa |
Foco actor III | na- nabasa |
na-CV~ nababasa |
ma-CV~ mababasa |
ma- mabasa |
∅ |
Foco actor IV | nang- nangbasa |
nang-CV~ nangbabasa |
mang-CV~ mangbabasa |
mang- mangbasa |
pang- pangbasa |
Foco objecto I | <in> binasa |
C<in>V~ binabasa |
CV~ ... -(h)in babasahin |
-in basahin |
-a (or verb root) basa |
Foco objecto II | i<in>- ibinasa |
i-C<in>V~ ibinabasa |
i-CV~ ibabasa |
i- ibasa |
-an (or -i) basaan |
Foco objecto III | <in> ... -(h)an binasahan |
C<in>V~ ... -(h)an binabasahan |
CV~ ... -(h)an babasahan |
-(h)an basahan |
-i basai |
Foco locative | <in> ... -(h)an binasahan |
C<in>V~ ... -(h)an binabasahan |
CV~ ... -(h)an babasahan |
-(h)an basahan |
∅ |
Foco benefactive | i<in>- ibinasa |
i-C<in>V~ ibinabasa |
i-CV~ ibabasa |
i- ibasa |
∅ |
Foco instrumental | ip<in>aN- ipinambasa |
ip<in>aN-CV~ ipinambabasa |
ipaN-CV~ ipambabasa |
ipaN- ipambasa |
∅ |
Foco rational | ik<in>a- ikinabasa |
ik<in>a-CV~ ikinababasa |
ika-CV~ ikababasa |
ika- ikabasa |
∅ |
Foco directional causative[4] | p<in>a- pinabasa |
p<in>a-CV~ pinababasa |
pa-CV~ pababasa |
pa- pabasa |
∅ |
Foco objecto causative[5] | ip<in>a- ipinabasa |
ip<in>a-CV~ ipinababasa |
ipa-CV~ ipababasa |
ipa- ipabasa |
∅ |
Scriber per le baybayin
[modificar | modificar fonte]Le ancian baybayin es super toto un gruppo de syllabogrammas. Illo originalmente utilisava solmente un punctuation (᜶) o secundo le gusto de scribento, (᜵), nominate bantasán. Illo separava phrases o gruppos de parolas aleatorimente. Hodie, le baybayin utilisa duo punctuationes, le linea singular (᜵) como un comma o un versic separator poetic e le linea duple (᜶) como un periodo o un fin de phrase o un fin de paragrapho. Le separation de parolas per spatio esseva historicamente non usate, como le parolas esseva scribite in un fluxo continue (como in thai). Ma, le spatios interparolic es commun hodie. Le marca kudlít sub le syllabogramma face le vocal esser como o/u, e super illo como e/i. Sin le kudlít, le vocal es como a. In le ancian tempores del baybayin, le consonante final de un syllaba non esseva scribite o esseva ignorate como "Na(g)lalaro" (Illes joca), "Kumakai(n)" (Illes mangia), "Marami(ng) baga(y)" (Multe cosas), "Bula(k)la(k) doo(n)" (Flores illac), e "Kaho(y) di(n)" (Ligno etiam). In 1620, un monacho espaniol Francisco López inventava le signo (+) sub le syllabogramma pro supprimer le vocalo. Illo es un parte del version moderne del baybayin.
Le baybayin es un descendente del scriptura brahmi que es ultimemente un descendente del scriptura phenicie del Mediterraneo e del Oriente Medie.
Ligamines externe
[modificar | modificar fonte]- Komisyon sa Wikang Filipino Archived 2021-07-27 at the Wayback Machine, le commission del lingua filipino del Philippinas
- Diksiyonaryo, un dictionario filipino
Vide etiam
[modificar | modificar fonte]Referentias
[modificar fonte]- ↑ Derivation: Entitates: 1. (it) Lingua tagalog || 2. (es) Idioma tagalo || (pt) Língua tagalo || 3. (fr) Tagalog || 4. (en) Tagalog language || Controlo: (de) Tagalog || (ru) Тагальский язык || - (Extra): (la) Lingua Tagalog
- ↑ Bellwood, Peter. "The Austronesian Dispersal and the Origin of Languages," Scientific American (USA: Scientific American, Inc., July 1991).
- ↑ Thompson, Roger M. Filipino English and Taglish: Language Switching from Multiple Perspectives (Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2003).
- ↑ Ramos, Teresita. Tagalog Structures (Hawaii: University of Hawaii Press, 1981).
- ↑ Ibid.