Tornado

De Wikipedia, le encyclopedia libere
Tornado
instantia de: typo de phenomeno meteorologic[*]
subclasse de: meteorological disaster[*], vortex[*], meteorological phenomenon[*]


Commons: Tornadoes
Un tornado proxime Anadarko, Oklahoma. Le infundibulo es le tubo tenue extendente del nube al terra. Le parte plus basse de iste tornado es ambite per un translucente nube de pulvere, levate per le ventos forte de tornado al superficie. Le vento del tornado ha un multo plus large radio que le infundibulo se.
Le toto de tornados in le SUA, 1950-2013, graphicate per mediepuncto, plus forte F-scala sur alto, Alaska e Hawaii negligibile, fonte NOAA Centro pro Prediction Tempestic.

Un tornado[1] es un columna de aer que rota violentemente e que es in contacto e con le superficie terrestre e con un nube cumulonimbus o, in casos rar, le base de un nube cumulus. Illos es sovente appellate torquitores o cyclones,[2] ben que le parola cyclon es usate in meteorologia, in un senso late, pro nominar alicun aperte circulation de pression basse. Tornados ha multe formas e dimensiones, ma illos es typicamente in le forma de un visibile infundibulo de condensation, cuje fin stricte tocca le terra e es sovente incirculate per un nube de fragmentos e pulvere. Le major parte de tornados ha velocitates de vento de minus de 175 km/h, es circa 75 metros large, e percurre alcun pauc kilometros ante dissipar. Le plus extreme tornados pote attinger velocitates de vento de plus de 480 km/h, illes se extende plus de 3 km al longe, e remane sur le solo pro plus de 100 km. [3] [4] [5]

Typos varie de tornados include le tromba terrestre, tornado de multiple vortices, e tromba de aqua. Le trombas de aqua es characterisate per un spiral, infundibuloforme currente de vento, que connecte a un grande nube cumulus o cumulonimbus. Illos es generalmente classificate como tornados non supercellular que se disveloppa super corpores de aqua, sed il ha disaccordo sur si classificar los como tornados ver. Iste columnas spiral de aer frequentemente se disveloppa in areas tropical proxime al equator, e es minus commun a latitudes alte.[6] Altere phenomenos tornadoide que existe in natura include le gustnado, diabolo de pulvere, vortice de foco, e diabolo de vapor; le rafficas descendente es frequentemente confundite con tornados, ben que lor action es dissimilar.

Location[modificar | modificar fonte]

Tornados ha essite observate sur omne continentes excepte Antarctica. Tamen, le grande majoritate de tornados occurre in le region de "Allee Tornado" del Statos Unite, ben que illos pote occurrer quasi alicubi in America del Nord.[7] Illos anque occurre occasionalmente in sud-central e oriental Asia, septentrional e est-central America del Sud, Africa del Sud, Europa del nord-west e sud-est, Australia del west e del sud-est, e Nove Zelanda. Tornados pote esser detegite antea o como illos occurre per le uso de radar Pulse-Doppler per recognoscer patronos in datos de velocitate e reflectivitate, tal como echos hamal o bollas de fragmentos, anque como per le effortios de surveliantes de tempestas.

Fortia[modificar | modificar fonte]

Il ha plure scalas pro evalutar le fortia de tornados. Le Scala Fujita evaluta tornados per damno causate e ha essite reimplaciate in alicun paises per le Augementate Scala Fujita. Un tornado F0 o EF0, le plus debile categoria, damnifica arbores ma non structuras substantial. Un tornado F5 o EF5, le plus forte categoria, lacera edificios ab lor fundamentos e pote deformar le plus alte edificios. Le similar Scala TORRO extende de un T0 pro tornados debile extrememente a T11 pro le plus potente sapite tornados.[8] Datos de radar Doppler, photogrammetria, e patronos spiral de terra (marcas cycloide) pote anque esser analysate pro determinar intensitate e assigna un evalutation.[9] [10]

Definitiones[modificar | modificar fonte]

Un tornado juxta Seymour, Texas 1987

Un tornado es "un columna rotante violentemente de aer, in contacto con le terra, o pendente ab un nube cumuliforme o sub un nube cumuliforme e sovente (ma non semper) visibile como un nube infundibulo". [11] Pro un vortice de esser classificate como un tornado, illo debe esser in contacto con ambe le terra e le base del nube. Scientistas non ha create ancora un definition complete del termino; pro exemplo, il ha disaccordo como si separate contactos de terra del mesme infundibulo es separate tornados.[5]

Tornado refere al vortice de vento, non le nube de condensation.[12]

Nube infundibulo[modificar | modificar fonte]

Iste tornado non ha nube infundibulo; totevia, le rotante nube de pulvere indica que forte ventos es occurrer al superficie, e assi illo es un tornado ver.

Un tornado non es necessarimente visibile; tamen, le pression basse intense causate per le rapiditates alte de vento (como describite per le principia de Bernoulli) e rapide rotation (a causa de balancia cyclostrophic) usualmente causa vapor de aqua in le aer de condensar a in guttettas de nube causate per frigidar adiabatic. Isto resulta in le formation de un visibile nube infundibulo o infundibulo de condensation. [13]

Il ha alicun disaccordo super le definition del nube infundibulo e infundibulo de condensation. Secundo le Glossario de Meteorologia, un nube infundibulo es alicun nube rotante pendente ab un cumulo o cumulonimbo, e ergo le major parte de tornados es includite sub iste definition. [14] Pro multe meteorologistas, le termino "nube infundibulo" es strictemente definite como un nube rotante que non es associate con forte ventos al superficie, e "infundibulo de condensation" es un termino late pro alicun nube rotante sub un nube cumuliforme.[5]

Tornados sovente comencia como nubes infundibulo con no associate forte ventos al superficie, e non omne nubes infundibulo deveni tornados. Multe tornados produce forte ventos al superficie dum le infundibulo visibile es ancora in alto le terra, assi illo es difficultose de discerner le differentia inter un nube infundibulo e un tornado ab un distantia.[5]

Eruptiones e familias[modificar | modificar fonte]

Occasionalmente, un singule tempesta producera plus de un tornado, o simultaneemente o in succession. Multiple tornados producite per le mesme cellula de tempesta es appellate un "familia de tornados". [15] Plure tornados es generate alicun vices del mesme grande systema de tempesta. Si il ha no pausa in le activitate, isto es considerate un eruption de tornados (ben que le termino "eruption de tornados" ha definitiones varie). Un periodo de plure dies successive con eruptiones de tornados in le mesme area general (generate per multiple systemas temporal) es un serie de eruption de tornados, occasionalmente appellate un extendite eruption de tornados.[11] [16]

Vide etiam[modificar | modificar fonte]

Referentias[modificar | modificar fonte]

  1. Derivation: Entitates: 1. (it) Tromba d'aria || 2. (es) Tornado || (pt) Tornado || 3. (fr) Tornade || 4. (en) Tornado || Controlo: (de) Tornado || (ru) Смерч || - (Extra): (la) Turbo (caelum)
  2. merriam-webster.com. merriam-webster.com. Recuperate le 2012-09-03.
  3. Wurman, Joshua (2008-08-29). Doppler On Wheels. Center for Severe Weather Research. Archivo del original create le 2007-02-05. Recuperate le 2009-12-13.
  4. Hallam Nebraska Tornado. National Weather Service. National Oceanic and Atmospheric Administration (2005-10-02). Recuperate le 2009-11-15.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Roger Edwards (2006-04-04). The Online Tornado FAQ. Storm Prediction Center. National Oceanic and Atmospheric Administration. Archivo del original create le 2006-09-29. Recuperate le 2006-09-08.
  6. National Weather Service (2009-02-03). 15 January 2009: Lake Champlain Sea Smoke, Steam Devils, and Waterspout: Chapters IV and V. National Oceanic and Atmospheric Administration. Recuperate le 2009-06-21.
  7. Sid Perkins (2002-05-11). Tornado Alley, USA 296–298. Science News. Archivo del original create le 2006-08-25. Recuperate le 2006-09-20.
  8. Meaden, Terrance (2004). Wind Scales: Beaufort, T — Scale, and Fujita's Scale. Tornado and Storm Research Organisation. Archivo del original create le 2010-04-30. Recuperate le 2009-09-11.
  9. Enhanced F Scale for Tornado Damage. Storm Prediction Center. National Oceanic and Atmospheric Administration (2007-02-01). Recuperate le 2009-06-21.
  10. Edwards, Roger et al. (May 2013). "Tornado Intensity Estimation: Past, Present, and Future." Bulletin of the American Meteorological Society. pp. 641-653. Retrieved 2013-12-18.
  11. 11,0 11,1 Glossary of Meteorology (2000). Section:T, 2, American Meteorological Society. Recuperate le 2009-11-15.  Archived 2013-02-05 at the Wayback Machine
  12. Charles A Doswell III (2001-10-01). What is a tornado?. Cooperative Institute for Mesoscale Meteorological Studies. Recuperate le 2008-05-28.
  13. Nilton O. Renno (2008-07-03). "A thermodynamically general theory for convective vortices" (PDF). Tellus A 60 (4): 688–99. International Meteorological Institute in Stockholm. doi:10.1111/j.1600-0870.2008.00331.x. Bibcode2008TellA..60..688R. Recuperate le 2009-12-12. 
  14. Glossary of Meteorology (2000-06-30). funnel cloud, 2, American Meteorological Society. Recuperate le 2009-02-25.  Archived 2013-02-05 at the Wayback Machine
  15. Michael Branick (2006). A Comprehensive Glossary of Weather Terms for Storm Spotters. National Oceanic and Atmospheric Administration. Archivo del original create le 2003-08-03. Recuperate le 2007-02-27.
  16. Russell S Schneider, Harold E. Brooks, and Joseph T. Schaefer (2004). Tornado Outbreak Day Sequences: Historic Events and Climatology (1875–2003) (PDF). Recuperate le 2007-03-20.
Nota
Nota