Cornamusa

Cornamusa
instantia de: typo de instrumento musical[*]
subclasse de: double reed instrument[*], single oboes with conical bore[*], sets of reedpipes with single reeds[*]
Commons: Bagpipes

Le cornamusa es un instrumento musical aerophone, in le categoria de instrumentos bourdon, que significa que le tonos music sona constantemente, sin interruption. Pro attinger isto a cornamusas adjuta le sacco, que se face de pelle de animales (capro, ove o can) e es pellate (excoriate) del animal assi que illo remane in se como un integritate. Isto provide un pression constante del aere verso le pipas (le numero del pipas depende del typo del cornamusa), que assi pote esser sonate insimul, usante le foramines del gambas e del collo del animal de olim sur le pelle. Le sonator del cornamusa tene le sacco sub un de su bracios e lo preme pro facer le aere attinger tote le pipas del instrumento al mesme tempore e constantemente.

Le sacco es nutrite per aere a transverso de un insufflator (que, como tote le tubos del cornamusa, es facite de ligno e es fixate a in le foramine sur le pelle de un ex-gamba del animal) assi que le sonator del cornamusa suffla le aere a in le insufflator. Un altere maniera pro nutrir le sacco per aere es le uso de un folle (suffletto), que es functionate per le altere bracio del cornamusista.

In le major casos, al fin del insufflator o del folle es un piston (valvula) (facite de pelle o de gumma) , que impedi que le aere se filtra foras del sacco retro al insufflator (o al folle; assi le sonator non debe usar su proprie lingua pro impedir isto al insufflator. Assi le provision del sacco per aere es plus efficace. Iste fin del tubo non se vide del exterior; illo es intra le sacco.)

Al ex-collo del animal es placiate le testa (capite) del cornamusa. In le testa es fixate le tubo melodic (calamello o chalumeau), o mesmo plure tubos melodic, dependente del typo del cornamusa. (P. ex. le differente typos del cornamusa italian - le "zampogna" - son special in lo que in le testa del cornamusa il ha mesmo tres-quatro tubos.) In un tubo melodic se trova le canna o lingua; un o duo de illos. Le canna pote esser duple (como al oboe), o simple (como al clarinetto). Al majoritate del typos de cornamusas in un tubo melodic se trova solmente un canna, ma existe tamben typos con duo cannas, in duo vacuos cylindric, forate le un presso le altere in le mesme tubo melodic. Iste sorta del cornamusas es p. ex. le cornamusa ("duda") hungare, slovac, le cornamusas ("gaydas") serbe e croate e le "boha" [pron.: 'buö'], un cornamusa unic in Francia, de Gascogne, que differe de tote le altere cornamusas in Francia.) Pro le canna(s) melodic il es forate foramines sur le tubos pro cambiar le altitude del tono, dunque pro sonar melodia assi que le sonator coperi o discoperi le foramines. Al tubos melodic con duo cannas o es forate foramines pro ambe cannas, o non; dependente del typo del cornamusa. Al caso si il ha foramines pro ambe cannas, iste foramines pote esser totalmente equal in numero - alora on sona le melodia duplemente, per duo cannas; pro ex. a un cornamusa bulgare, le "dvoyanka kaba gayda". Si pro le secunde canna in le tubo melodic servi minus de foramines, que pro le canna melodic (p. ex. un o duo, etc.), alora per iste secunde canna on non sona le melodia, ma alicun sorta de accompaniamento. P. ex. al cornamusas hungare, slovac e croate pro le secunde canna il ha solmente un foramine sur le duple tubo melodic; e assi on pote accompaniar le melodia per un contrapuncto rhythmic, cambiante le tono basic del cornamusa e le tono, que es plus basse con un quarto del tono basic. Si a certe typos de cornamusa al secunde canna in le tubo melodic servi nulle foramine pro cambiar le tono, alora ille canna provide un accompaniamento constante del tono basic.

Al foramine sur le sacco de un ex-gamba del animal es fixate le tubo de bourdon ("sussurro"), que - dependente del typo del instrumento - sona per un octavo o duo octavos plus basse, que le canna melodic in le altere tubo. P. ex. al cornamusa hungare, le "duda" le bourdon (in hungaro: "bordó") sona con duo octavos plus basse, que le tono basic del pipas in le tubo melodic.

Altere foramines sur le sacco, aliquando se dirigente verso le gambas del animal son - de novo dependente del typo del instrumento - providite per altere tubos de bourdon, o strangulate a causa que illos non son usate.

A certe typos del cornamusa manca ulle tubo de bourdon, assi tal typos de cornamusa non produce basso. Tal typos es p. ex. un cornamusa croate: le "diple" o le francese "boha".

A alicun typos mesmo le tubo de bourdon es providite per foramines assi, que le sonator - tenente le instrumento in un certe position de corpore - pote cambiar le altitude del voce basse, pro producer mesmo un accompaniamento harmonic assi, usante plure tubos de bourdon. Tal typo es le cornamusa irlandese: le "uilleann pipe".

Le historia del cornamusa es multo ancian.

Differente typos del cornamusa

Le cornamusa hungare

Le cornamusa hungare se appella in hungaro "(magyar) duda" (cornamusa /hungare/), "bőrduda" (cornamusa de pelle), "kecskeduda" (cornamusa de capro) o - per un expression theoretic e scientific, non usual (ma descriptive) - "tömlősíp" (pipa de sacco). Traditionalmente in le major casos illo ha essite le instrumento de pastores in le societate paisan. Il ha fontes anterior, que refere al cornamusa hungare per le parola "gajd", que es un version del expression balkanic gayda ("gajda") pro le cornamusas. Iste nomine appare in le hungare nomines familial Gajdos (pron.: 'Gaydosh'), que significa: Sonator del Gajd, presso le nomine le plus commun pro le sonatores de cornamusa: Dudás ('Dudaash' = Sonator de "Duda"), que es un un nomine familial assatis frequente. Le verbo "gajdol" ('gaydol') = quasi "canta" tamben prova, que le nomine "gajd" pro le cornamusa hungare olim era plus usate.

Le cornamusa hungare es sonate le plus sovente per sufflar lo (i. e.: per un insufflator), proque le typo del Nord de Hungaria es considerate esser le "typic cornamusa hungare", ben que in le Sud de Hungaria le cornamusas con folles era typic.

Le testa del cornamusa in le major casos mesme symbolisa le animal, del qual le pelle (le sacco) del instrumento se origina, i. e.: testas de capro o testas de ove; ma al Sud illos era de un forma de testas de feminas o mesmo homines. In le ambiente de Pozsony (Bratislava) e in le Sud de Hungaria on trovava tamben cornamusas con testas cylindric. Ultra le capro e le ove, le saccos del cornamusas hungare a vices se faceva anque de canes.

Le cornamusa hungare ha duo cannas in le tubo melodic, que assi ha duo vacuos cylindric le un presso le altere. Cata canna es simple, como le canna del clarinetto o del saxophono. Le capacitate de sonar melodias per le cornamusa hungare es un octavo, assi le vacuo cylindric intra le tubo melodic ha octo foramines. In le tubo melodic, presso le parte melodic, se trova le parte del contrapuncto, que ha solmente un foramine que servi pro cambiar inter le tono basic e un quarto infra illo. Assi on pote accompaniar le melodia per un contrapuncto rhythmic (e melodic).

Le "duda" ha un tubo de bourdon, que produce un tono constante essente con duo octavos plus basse que le tono basic del duo cannas in le tubo melodic.

Le cornamusa hungare, le "duda", ha un renascentia in nostre epocha, que ha su origine in le movimento "táncház", comenciate del 1970s. Ja de circa 1900 musicologos folklorista - Béla Vikár, Béla Bartók, Zoltán Kodály e postea alteres - registrava musica de cornamusa per grammophonos. In le decennios del XXme seculo, il habeva poc sonatores traditional de iste instrumento (in nostre dies vive solmente un pastor habente plus que 90 annos como sonator traditional de iste instrumento), ma le juvenes del movimento táncház apprendeva como construer e sonar le cornamusa. Mesmo il ha un gruppo consistente de plure cornamusistas hungare, le Magyar Dudazenekar (Orchestra Hungare de Cornamusa) Archived 2012-01-31 at the Wayback Machine.