Lingua tagalog

Lingua tagalog
Lingua extincte
Nomine native:	wikang Tagalog
instantia de:	lingua natural[*], lingua moderne[*]
subclasse de:	Tagalogic[*]
Create per:	{{{creator}}} in {{{data}}}
Contexto:	{{{contexto}}}
Parlate in:	{{{statos}}}
Regiones:Parlate in:	{{{region}}}
Periodo:	{{{periodo}}}
Personas:	23 600 000
Scriptura:	alphabeto latin, Filipino alphabet, Abakada alphabet, Philippine Braille, Baybayin
Typologia:	{{{typologia}}}
Phylogenese:
Statuto official
Nationes:	nulle
Regulate per:	[[]]
Codices de position
ISO 639-1	tl
ISO 639-2	tgl
ISO 639-3	tgl
Glottolog	taga1269
LinguistList	[1]
Linguasphere	31-CKA-a
IETF ID	tl
SIL	{{{sil}}}
SIL	{{{sil2}}}
Wikimedia ID	tl
Extracto in lingua
Declaration universal del derectos del homine - Art.1 {{{extracto}}}
Le Patre Nostre {{{extracto2}}}
Translitteration {{{translitteration}}}
Commons:	Tagalog language
categoria principal:	Categoria:Tagalog

Tagalog es un lingua de origine neomalay o malayo-polynesian del Philippinas. Plus de 23 milliones de philippinos lo parla como le lingua materne, e multo plus de 80 milliones lo parla como un secunde lingua. Illo es le base del lingua national, filipino (philippino). Le etymologia del nomine es tagá-ilog: "del riviera".

Un comic tagalog

Un joco de Scrabble per tagalog

Un signo tagalog

Classification

Tagalog se trova intra le phylo austronesian, plus concretemente in ramo occidental del familia malayo-polynesian. Theoreticamente, ab 4000 aEC ab Taiwan le austronesianos latemente expandeva a Sud-Est Asia e alibi. Tagalog deveniva autochthone del partes central e meridional del insula Luzon ubi se trova le capital philippin, Manila.

Communitates international

Le emigration crescente de philippinos a altere partes del mundo ha create multe communitates de parlantes de tagalog specialmente in le Statos Unite e in Canada. Le tagalog es le quarte lingua le plus parlate nativemente in le Statos Unite de America, post anglese, espaniol, e chinese.

Pilipino e Filipino

Ab 1961 usque 1987, le tagalog etiam esseva cognoscite como pilipino. In 1987, le nomine esseva cambiate a filipino. Desde 1940, le tagalog es inseniate in scholas philippin. Inter plus de 180 linguas philippin, illo es le unic lingua que es inseniate officialmente in scholas. In pilipino, il ha 20 litteras. Ma in filipino, il ha 28 litteras.

Le 20 litteras de pilipino

Litteras majuscule

A

B

K

D

E

G

H

I

L

M

N

Ng

O

P

R

S

T

U

W

Y

Litteras minuscule

a

b

k

d

e

g

h

i

l

m

n

ng

o

p

r

s

t

u

w

y

Le 28 litteras de filipino

Litteras majuscule

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

Ñ

Ng

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

Litteras minuscule

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

ñ

ng

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

Dialectos

Le dialectos del tagalog corresponde aliquanto al provincias del region del tagalog e peripheral e del partes meridional de Luzon central. Le base de datos linguistic Ethnologue identifica le dialectos sequente parlate in lor provincias respective: Lubang (parlate in Mindoro), Manila, Marinduque, Bataan, Batangas, Bulacan, Tanay-Paete (parlate in Rizal e Laguna), e Tayabas (parlate in Quezon).

Influentia del lingua espaniol

Le lingua espaniol habeva un grande influentia al tagalog. Un tertie parte del parolas in tagalog es de origine espaniol. Un exemplo classic es le phrase del tagalog Kumusta? Iste phrase proveni directemente de ¿Cómo está? (Como sta vos?)

Certe parolas ha mutate in signification como syempre (de siempre "sempre") que significa 'naturalmente' in tagalog. Etiam, siguro (de seguro "secur") que significa 'forsan'.

Le tagalog pre-colonial non habeva tante sonos como le espaniol. Le numero original de vocales del tagalog esseva tres, /a/, /i/ e /u/. Le vocales /e/ e /o/ non esseva distincte, ma esseva allophonos de /i/ e /u/. Post le ingresso del parolas espaniol que ha iste distinctiones, le numero se augmentava usque cinque, addente /e/ e /o/.

Influentia del lingua anglese

Hodie, le influentia del lingua anglese american in le lingua tagalog es ubique e forma un mixtion, in que le parolas tagalog e anglese se altera. Illo se appella Taglish e es plus commun en le zona de Manila. Illo es solmente colloquial.

Phonologia

Vocales

Tabula del cinque vocales phonemic tagalog general

	Frontal	Central	Dorsal
Claudite	i <i>		u <u>
Central	ɛ <e>		o̞ <o>
Aperte		a <a>

Tabula del tote realisationes possibile del vocales tagalog

	Frontal	Central	Dorsal
Claudite	i <i>		u <u>
Proximemente claudite	ɪ <i>		ʊ <u>
Central	ɛ̝ <e>		o̞ <o>
Aperte central	ɛ <e>		ɔ <o>
Proximemente aperte		ɐ <a>
Aperte	a <a>	ä <a>

Le tabula superal monstra tote le realisationes possibile pro cata del cinque sonos vocales, secundo le origine o proficientia del parlante. Le cinque vocales general es hardite.

Tagalog ha 6 diphthongos: /aɪ/, /ɔɪ/, /ʊɪ/, /iʊ/, /aʊ/, e /ei/; orthographicamente, illos es <ay>, <oy>, <uy>, <iw>, <aw>, e <ey>.

Consonantes

Phonemas consonantal tagalog

	Bilabial		Alveolar/Dental		Post-alveolar/Palatal		Velar		Glottal
Nasal		m		n		ɲ <ny, niy, ñ>		ŋ <ng>
Plosive	p	b	t	d			k	ɡ	ʔ
Affricate			(ts)		tʃ <ts, tiy, ty, ch>	dʒ <diy, dy, j>
Fricative			s		ʃ <siy, sy, sh>				h <h, j>
Approximante				l		j <y>		w
Rhotic				ɾ <r>

Quando il ha un racemo consonantal con un plosive initial in le medio de un parola, il ha un gemination del plosive, exemplarmente, <bigla> /big.ˈgla/, <eroplano> /ɛ.rɔp.ˈpla.nɔ/, <sobra> /ˈsɔb.bra/, <milagro> /mi.ˈlag.grɔ/, e <litro> /ˈlit.trɔ/.

Ante /ɲ/ in le medio de un parola, il ha /n/, exemplarmente, <pinya> /ˈpin.ɲa/.

Accentos

Le accento in tagalog es irregular. Le accentos es normalmente non scribite. Bon dictionarios debe haber accentos scribite. Il ha tres accentos scribite:

0. Quando il non ha un accento scribite sur le parola (malumay) in texto accentuate, le accento es penultime:
<koeksistente> /kɔ.ʔɛk.sis.ˈtɛn.tɛ/ (coexistente)
<tambusan> /tam.ˈbu.san/ (balcon)

1. Le accento acute scribite (mabilís) indica un simple accento sur le vocalo:
<matá> /ma.ˈta/ (oculo)
<índibidwalísmo> /ˈʔin.di.bid.wa.ˈlis.mɔ/ (individualismo)

2. Le accento grave scribite (malumì) que es usate sur le syllaba final indica le accento sur le syllaba penultime con un glottalisation in le fin del parola /ʔ/:
<dilà> /ˈdi.laʔ/ (lingua)
<dalirì> /da.ˈli.riʔ/ (digito)

3. Le circumflexe (maragsâ) que es usate sur le syllaba final indica le accento sur le syllaba ultime con un glottalisation /ʔ/:
<mukhâ> /muk.ˈhaʔ/ (visage)
<bintî> /bin.ˈtiʔ/ (gamba)

Inter vocales e ante vocales in le comenciamento del parola, il ha un glottalisation /ʔ/:
<paa> /ˈpa.ʔa/ (pede)
<tao> /ˈta.ʔɔ/ (persona)
<ilóng> /ʔi.ˈlɔŋ/ (naso)
<umaga> /ʔu.ˈma.ga/ (matino)

Le phonema /ŋ/ pote comenciar un parola: <ngipin> /ˈŋi.pin/ (dente).

Numeros

Le numeros basate in espaniol e anglese es utilisate con frequentia. Le numeros basate in espaniol se utilisa pro revelar le etates, dicer le tempore, jocos, e a vices le monetas aparte de altere propositos.

Numero	Tagalog	Tagalog angl.	Tagalog esp.	Espaniol	Interlingua
1	isa	wan	uno	uno	un
2	dalawa	tu	dos	dos	duo
3	tatlo	tri	tres	tres	tres
4	apat	por	kwatro	cuatro	quatro
5	lima	payb	singko	cinco	cinque
6	anim	siks	sais	seis	sex
7	pito	seben	syete	siete	septe
8	walo	eyt	otso	ocho	octo
9	siyam	nayn	nwebe	nueve	nove(m)
10	sampu	ten	dyes	diez	dece
11	labing-isa	eleben	onse	once	dece-un
12	labindalawa	twelb	dose	doce	dece-duo
13	labintatlo	tertin	trese	trece	dece-tres
14	labing-apat	portin	katorse	catorce	dece-quatro
15	labing-lima	piptin	kinse	quince	dece-cinque
20	dalawampu	twenti	beynte	veinte	vinti
21	dalawampu't isa	twenti-wan	beyntiuno	veintiuno	vinti-un
30	tatlumpu	terti	treynta	treinta	trenta
40	apatnapu	porti	kwarenta	cuarenta	quaranta
50	limampu	pipti	singkwenta	cincuenta	cinquanta
60	animnapu	siksti	sesenta	sesenta	sexanta
70	pitumpu	sebenti	setenta	setenta	septanta
80	walumpu	eyti	otsenta	ochenta	octanta
90	siyamnapu	naynti	nobenta	noventa	novanta
100	daan	handred	syento	ciento	cento
1000	libo	tawsan	mil	mil	mille
10.000	laksa	ten tawsan	dyes mil	diez mil	dece mille
100.000	yuta	handred tawsan	syento mil	cien mil	cento mille
1.000.000	angaw	milyon	milyon	millón	million

Imprestationes de parolas

Del anglese e altere linguas, il ha frequentemente duo stadios pro imprestar parolas al filipino (tagalog). Le ultime stadio es le nativisation del orthographia.

Initial stadio de imprestation	Kumakain ang teacher ng ice cream.
Ultime stadio de imprestation	Kumakain ang titser ng ayskrim.
Interlingua	Le maestro mangia gelato.

Le composition de vocabulario in filipino es 51,9% de tagalog pur e altere linguas philippin, 13,33% de espaniol, 10% de nahuatl, 10% de malay, 6,66% de anglese statounitese, 6,66% de linguas chinese, 1% de tamil e sanscrite, e 0.66% de arabe.

Un diagramma Venn de imprestationes in filipino ab anglese e espaniol

Grammatica

Formationes phrasal

Tagalog ha tres ordines phrasal del subjecto (S), verbo (V), e objecto (O):

Ordine	Phrase tagalog	Traduction
VSO	Kumakain ang bata ng kendi.	Le infante mangia un bonbon.
VOS	Kumakain ng kendi ang bata.	Le infante mangia un bonbon.
SVO	Ang bata ay kumakain ng kendi.	Le infante mangia un bonbon.

Le parola <ang> indica le foco, e <ng> le non-foco. Le uso de <nang> e <ng> homonymic per /naŋ/ es frequentemente confuse in le grammatica tagalog. Le parola <nang>, non <ng>, se usa in expressiones temporal, in expressiones quantitative, in expressiones qualitative, in expressiones duple como in <takbó nang takbó> ("currente e currente"), e in connectiones de <na> e <ng>, como in <Sobra nang pagkain ang pista> ("Il jam ha troppo multe vivandas in le festo").

Le punctuation in tagalog seque le systema del lingua anglese statounitese.

Aspectos

Le verbo tagalog non ha le tense, ma ya ha le aspecto, como le complete, progressive, e contemplative.

Formationes verbal

basa	leger

	Complete	Progressive	Contemplative	Infinitive	Imperative
Foco actor I	<um> bumasa	C<um>V~ bumabasa	CV~ babasa	<um> bumasa	∅
Foco actor II	nag- nagbasa	nag-CV~ nagbabasa	mag-CV~ magbabasa	mag- magbasa	pag- pagbasa
Foco actor III	na- nabasa	na-CV~ nababasa	ma-CV~ mababasa	ma- mabasa	∅
Foco actor IV	nang- nangbasa	nang-CV~ nangbabasa	mang-CV~ mangbabasa	mang- mangbasa	pang- pangbasa
Foco objecto I	<in> binasa	C<in>V~ binabasa	CV~ ... -(h)in babasahin	-in basahin	-a (or verb root) basa
Foco objecto II	i<in>- ibinasa	i-C<in>V~ ibinabasa	i-CV~ ibabasa	i- ibasa	-an (or -i) basaan
Foco objecto III	<in> ... -(h)an binasahan	C<in>V~ ... -(h)an binabasahan	CV~ ... -(h)an babasahan	-(h)an basahan	-i basai
Foco locative	<in> ... -(h)an binasahan	C<in>V~ ... -(h)an binabasahan	CV~ ... -(h)an babasahan	-(h)an basahan	∅
Foco benefactive	i<in>- ibinasa	i-C<in>V~ ibinabasa	i-CV~ ibabasa	i- ibasa	∅
Foco instrumental	ip<in>aN- ipinambasa	ip<in>aN-CV~ ipinambabasa	ipaN-CV~ ipambabasa	ipaN- ipambasa	∅
Foco rational	ik<in>a- ikinabasa	ik<in>a-CV~ ikinababasa	ika-CV~ ikababasa	ika- ikabasa	∅
Foco directional causative	p<in>a- pinabasa	p<in>a-CV~ pinababasa	pa-CV~ pababasa	pa- pabasa	∅
Foco objecto causative	ip<in>a- ipinabasa	ip<in>a-CV~ ipinababasa	ipa-CV~ ipababasa	ipa- ipabasa	∅

Scriber per le baybayin

Le ancian baybayin es super toto un gruppo de syllabogrammas. Illo originalmente utilisava solmente un punctuation (᜶) o secundo le gusto de scribento, (᜵), nominate bantasán. Illo separava phrases o gruppos de parolas aleatorimente. Hodie, le baybayin utilisa duo punctuationes, le linea singular (᜵) como un comma o un versic separator poetic e le linea duple (᜶) como un periodo o un fin de phrase o un fin de paragrapho. Le separation de parolas per spatio esseva historicamente non usate, como le parolas esseva scribite in un fluxo continue (como in thai). Ma, le spatios interparolic es commun hodie. Le marca kudlít sub le syllabogramma face le vocal esser como o/u, e super illo como e/i. Sin le kudlít, le vocal es como a. In le ancian tempores del baybayin, le consonante final de un syllaba non esseva scribite o esseva ignorate como "Na(g)lalaro" (Illes joca), "Kumakai(n)" (Illes mangia), "Marami(ng) baga(y)" (Multe cosas), "Bula(k)la(k) doo(n)" (Flores illac), e "Kaho(y) di(n)" (Ligno etiam). In 1620, un monacho espaniol Francisco López inventava le signo (+) sub le syllabogramma pro supprimer le vocalo. Illo es un parte del version moderne del baybayin.

Le baybayin es un descendente del scriptura brahmi que es ultimemente un descendente del scriptura phenicie del Mediterraneo e del Oriente Medie.

"ba-y-ba-yi-n"

"Lupang Hinirang" (le hymno national philippin) in le baybayin

Ligamines externe

• Komisyon sa Wikang Filipino Archived 2021-07-27 at the Wayback Machine, le commission del lingua filipino del Philippinas
• Diksiyonaryo, un dictionario filipino

Vide etiam

• Dialecto tagalog de Batangas