Usator:Jondel/le cinqe claves de babel

Cinque theses a clavar ad le portas de Babel

per Alexander Gode, Ph. D.

"International Language Review", nº 29–30, octobre 1962–martio 1963.

Traduction anglese–Interlingua de B. C. Sexton, B.A., F.L.A., secretario del British Interlingua Society.

1.

Le concepto de un lingua commun pro tote le humanitate contine un elemento potente de mythologia. Illo es associate con le idea de un "Etate de Auro", tanto in le senso de un antique stato de innocentia como etiam in illo de un utopia a venir.

Como tote altere conceptos mythologic, illo ha evolvite pari passu con le aspirationes del homine, con su necessitates externe e interne, con le patronos e le principios de su pensar. Como formulate in le majoritate del discussiones currente, le concepto de un lingua universal reflecte le optimismo rationalistic del seculo dece-octave, e es le producto de ille fide in un progresso systematic que inspirava le scientias natural durante le secunde medietate del seculo dece-none, mais que supervive hodie solo in le conceptiones false de personas inculte.

Io poterea, forsan, illustrar iste assertiones per referer me brevemente al turre de Babel e le Confusion del Linguas. Lo que ha evenite in ille die memorabile era, secundo le narration conventional, que Deo (insciente del principios le plus elementari del pedagogia moderne) ha date expression a su ira contra su infelice creaturas per practicar in illes un burla malevolente. Quando illes se ha mittite a examinar le resultatos del experientia, illes ha trovate que le unes parlava francese, le alteres judeogermano, ojibway, etc. Ancora nos es occupate in effortiar nos a reparar le damno insensate que Ille ha facite. Le adoption de un lingua artificial universal serea le resposta le plus elegante e comprehensive.

On pote interpretar in altere modo le historia de Babel. Lo que ha evenite, secundo iste version alternative, es que le constructores ha devenite si absorbite in lor proprie parte del interprisa que in poco illes ha trovate impossibile o pensar o parlar del ambiente si non per le conceptos de lor mestiero. Illes non ha comenciate subito a parlar francese e judeogermano e ojibway, mais le linguages professional de muratores, de carpenteros, de plumberos, etc. Iste interpretation del historia de Babel – le qual, a proposito, io non ha originate mais ha citate sin alteration ab Dante – es a un alte grado compatibile con nostre comprension moderne del phenomenologia multiforme del lingua. Nos sape de novo, como sapeva Dante, que le differentias fundamental inter le linguas son primemente differentias in le patronos conceptual, non in le formas del parolas.

Le effortio de levar le "malediction" de Babel – per quanto un tal effortio es compatibile con le interpretation deDante – se concerne de un objectivo metaphysic e religiose: de effectuar, in preparation pro le fin del tempore, le harmonia ultimate (e original) del pensamento human, sin reguardo a qual cerebro individual servi de su bouillon de cultura. Reimplaciar iste objectivo metaphysic per le scopo physic de effortiar se a provider tote le humanitate de un medio commun de communication es practicar lo que Reinhold Niebuhr ha nominate "le strategia de fugir de problemas difficile per refugiar se in solutiones impossibile".

Io mantene que le idea de un lingua commun pro tote le humanitate, secundo le definition usual, es un conception false, e al plus un cosa solo utile a exponer, quasi in un museo, como exemplo de un certe typo de aberration intellectual in le qual nostre patres e nostre avos ha perdite se a causa de lor appoiamento enthusiastic del positivismo rationalistic.

2.

Sin dubita il es possibile inventar artificialmente un systema efficace de communication verbal interhuman. De facto, il es possibile inventar centos de tales. Exemplos es esperanto e le si-nominate "Pig Latin" (i.e. "latino porcin"), que es un specie de lingua burlesc, formate per le mutilation systematic del anglese. In consequentia, io suggere que es absurde arguer contra esperanto per dicer que illo es inefficace, non practic, o repulsive. Nulle lingua es repulsive, si non le dialecto saxone parlate in le vicinitate de Leipzig (qual observation gratuite io insere a iste puncto solo pro illustrar quanto naive, quanto subjectivemente prejudiciate son tote opiniones de belle e repulsive quando se tracta de cosas linguistic). Dicer que esperanto non es practic es a pena minus naive que dicer que illo es repulsive. Le homine qui ha dicite que "On pote traducer toto in esperanto, on pote exprimer nihil" se effortiava de vincer per un argutia, proque le factos non le era utile. Le simple factos son istes: es disponibile un corpore substantial de litteratura original, e pragmatic e belletristic, in esperanto. De plus, il es provate ad evidentia, mesmo a supererogation. que le gente pote non solo conversar in esperanto, mais anque facer le corte in illo e maritar se in illo.

Quando, un momento retro, io ha accopulate in comparation esperanto e Pig Latin, io non voleva presentar Pig Latin como symbolo de lo que me pare contemptibile. lllo non me pare assi. De facto io lo reguarda multo seriemente, proque le existentia de illo es al minus si interessante como le existentia de Shriners, Kiwanis, Lions, Moose, Elks (istos son le nomines de certe confraternitates benevolente e plus o minus masonic in le Statos Unite) ab le puncto de vista de alicuno qui se interessa de studiar le psychologia del delicia human de societates secrete.

A iste puncto in le argumento mi amicos esperantista se rebella e me provide de un bon opportunitate de contrarebellar me. On me dice sovente, "Si, il es ver que esperanto es al presente un ‘lingua de initiatos’. Il ha illes qui lo sape e illes qui non lo sape." Mais le puncto essential es que le sapientes (qui sape que illes son initiatos, e qui, de quando in quando, non pote resister al temptation de reguardar con disdigno lor fratres minus illuminate) non vole esser o remaner membros de un societate secrete. Pro dicer le veritate, illes crede e spera ardentemente que venira le die quando esperanto sera inseniate como lingua secunde in tote scholas in le mundo integre, e quando le corpore diminuente de non-sapientes va rememorar nos de que le obra non es ancora finite (como hodie le analphabetos qui remane in le mundo nos rememora de un labor de education non ancora complite).

Eh ben, si esperanto e le altere projectos de lingua auxiliar universal non vole mais son fortiate actualmente a jocar le rolo apparente de linguas secrete de communitates de privilegiate initiatos, per qual medio poterea transformar se iste situation traditional? Un sol responsa es possibile: per decreto; per le decision de un assemblea mundial de plenipotentiarios; per le benevolentia sapiente de un dictator mundial.

Mais io mantene que in le dominio del intellecto e del spirito, ubi son le radices del lingua, il es impossibile realisar per decretos un plano revolutionari. Le operationes del mundo spiritual constitue un economia libere ubi le planos administrative pote guidar e diriger mais non jammais compeller.

3.

Io definirea le termino "lingua international" simplemente como "alicun lingua in uso in le communication international". Io suppone que il ha pauc o nulle linguas que non, de quando in quando, corresponde a iste definition. Sin dubita il non ha uno que corresponde a illo plus frequente- e extensemente que le anglese. In omne caso, le effecto es risibile quando on juxtapone esperanto, o (pro ver dicer) interlingua, o alicun altere lingua construite o schematisate, con le anglese, dicente que illo es superior al anglese e destinate a expeller lo ab su position in le communicationes international. On pensa non de David e Goliath mais del rana que ha tentate a inflar se usque al grandor de un bove.

Il ha multe personas – non solo illes qui parla le anglese como lingua native – qui, per deducer ab le progressos realisate in le passato, predice que le anglese sera, tosto o tarde, le lingua commun unic, sia prime sia secunde, de tote le humanitate. Si iste prediction suppone que un jorno o le altere un congresso mundial de plenipotentiarios decretara que tote humano, nonobstante qual altere cosas ille vole studiar in le campo linguistic, sia obligate a apprender le anglese, illo non es plus meritori o plus solide que le prediction que volapük essera seligite un belle die como lingua universal de Terra. Si illo suppone que le lingua del Etate de Auro del futuro debe esser le anglese proque solo le anglese es compatibile con le concepto de un Etate de Auro, nos pote permitter nos a surrider e diriger nostre attention a altere cosas. Mais il remane le possibilitate que le prediction de un futuro functionalmente importante e mesmo gloriose del anglese es fundate in le supposition que le anglese habera semper, como al presente, le capacitate de concurrer e superar su rivales in le economia libere del communication international. Iste rationamento face bon senso. Io lo accepta como le mie. Mais io debe sublinear emphaticamente que il non se tracta de un monopolio. Le prediction non assigna al anglese le position del lingua international unic mais solo lo de un lingua international inter plures. In altere parolas, illo previde nulle transformation revolutionari mais solo le extension quantitative del remedios que nos possede actualmente.

Io mantene que on ha ration de creder in le continuation del rolo supereminente que joca le anglese in le communication international. Io mantene que ni le qualitates proprie de ille lingua ni le configurationes del situation mundial poterea justificar le notion que le anglese usurpara un position de potentia monopolistic.

4.

Si le mundo ha devenite minus grande, le contactos inter le nationes plus directe e intense, le causa immediate debe esser vidite in le florimento del scientia e del technologia post le Renascentia, e specialmente in le ultime cento o cento e cinquanta annos. Proque le scientia e le technologia se glorifica de tractar factos e non attitudes, on apprende solo per un investigation profunde que il non es un accidente fortuite que le scientia e le technologia moderne ha surgite non de un continuitate asiatic o african mais del tradition de individualismo occidental. Iste facto es de grande signification linguistic, ma significa que le lingua del scientia (io parla principalmente del scientias natural) – nonobstante como evolvite, comocunque transvestite in diverse robas linguistic – es de base e origine occidental.

Totevia, le sublinear del origines occidental del scientias – ex occidente scientiæ – non debe inducer nos a facer le pretension absurde que le scientias son un prerogativa occidental. Al contrario, le preoccupation del scientia e del technologia con le factos objective los ha insertate con rapiditate e facilitate stupefacente in le communitates cultural le plus diverse in tote partes del mundo. Isto es le causa de que le contributiones a progressos ulterior in tote le campos subordinate de scientia e de technologia son facite in un numero de linguas semper crescente.

Nos debe manear iste situation, que non es solo un question de prediction, proque nos sta al limine de illo. Nos lo dominara per le dynamica del economia libere. Nos debe dar nos intense- e anque extensemente al studio de linguas. Il habera necessitate de un grande augmento de traductiones, si grande que le machinas traductori non potera facer toto sin le auxilio de semper plus numerose traductores human specialisate e experte.

Mais io mantene que in tote evolution anticipate del lingua del scientia, su substrato linguistic occidental va certo remaner essential e vital.

5.

Mesmo si on non accepta tote le theorias linguistic de Benjamin Lee Whorf, on pote, con ille, reguardar le linguas occidental – sub specie latinitatis – como variantes de un norma commun. Le consequentia de isto es le concepto de un "lingua ponte". Si on prende alicun gruppo de linguas proxime de parentela on pote, sin violentia o artificio excessive, reducer los a un norma commun in le qual on pote transmitter un message toto efficacemente a parlatores de cata uno del linguas contribuente sin haber initiate les in illo. Interlingua es un lingua ponte pan-occidental. In illo, on pote transmitter messages, con efficacia adequate, a ille personas qui, sia per accidente, sia per nascentia, sia per le election de education, sape ben (o quasi) uno del linguas major in le orbita latin.

Io mantene que iste facto assigna a interlingua un function utile in communicationes scientific in tote le mundo. Io assere, definitivemente, que illo non es candidato pro le rolo – sia gloriose, sia ingloriose – de un lingua commun pro tote le humanitate. Illo non es un substituto pro le apprension de linguas estranie, ni un competitor de traductiones. Illo es un lingua ponte que pote servir pro adressar informationes a un auditorio o circulo de lectores heteropolyglotte.

Le Union Mundial pro Interlingua http://www.interlingua.com