Le texto fonte de Raphael

{{Revision}}
{{Infobox/articulo/persona
| name = Raphael
| image = File:Raffaello Sanzio.jpg
| caption = {{lower|0.15em|Presumed portrait of Raphael<ref>Jones and Penny, {{p.|171}}. The portrait of Raphael is probably "a later adaptation of the one likeness which all agree on": that in ''[[The School of Athens]]'', vouched for by [[Giorgio Vasari|Vasari]].</ref>}}
| birth_name = Raffaello Sanzio da Urbino
| birth_date = {{birth date|1483|3|28|mf=y}} or {{birth date|1483|4|6|mf=y}}
| birth_place = [[Urbino]], [[Marche]], Italy
| death_date = {{death date and age|1520|4|6|1483|4|6|mf=y}}
| death_place = [[Rome]], Italy
| buried_in = The [[Pantheon]], [[Rome]]
| field = {{hlist |[[Painting]] |[[Architecture]]}}
| movement = [[High Renaissance]]
| works =
}}
[[File:Portrait de l'artiste avec un ami, by Raffaello Sanzio, from C2RMF retouched.jpg|thumb|''[[Autoportrait con amico]]'' (circa 1518), [[Louvre]], [[Paris]]]]
'''Raphaello Sanzio da Urbino''', hodie melio cognoscite como '''Raphael''', (le [[6 de april]] o [[28 de martio]] [[1483]] – le [[6 de april]] [[1520]]<ref>Secundo differente fontes: Il moriva a su anniversario; e ille nasceva e moriva al [[Venerdi Sancte]]. Iste facto esse multo discutite, proque ambe factos non pote esser correte.</ref>), qui esseva cognoscite famosemente per su prenomine 'Raphaello', esseva un [[pictor]] e [[architecto]] [[italia]]n del [[Renascentia]], laudate pro le perfection de su [[pictura]]s e [[designo]]s. Con [[Michelangelo]] e [[Leonardo da Vinci]], ille es parte del trinitate traditional del maestros italian de iste era.
[[File:Raffaello Sanzio - Sacra Famiglia con Rafael, Tobia e San Girolamo, o Vergine del pesce.jpg|thumbnail|''Vergine del pesce'']]
Raphael esseva multo productive, gereva un atelier inusualmente large, e – in despecto de su infortunate morte in le etate de 37 annos – ille lassava un grande numero de obras, specialmente in le [[Vaticano]], cuje Cameras de Raphael esseva le obra central e le plus grande de su vita, mesmo si illo non esseva finite quando ille moriva. Post su prime annos in [[Roma]], le majoritate de su obras esseva projectate per ille e executate largemente in su atelier per su designatores, con un perdita considerabile de qualitate. Ille esseva multo influente in su vita, ben que foras de Roma su obras esseva cognoscite largemente pro su obras collaborative. Post su morte, le influentia de su rival principal, Michelangelo, esseva major usque al seculos [[seculo 18|XVIII]] e [[seculo 19|XIX]], quando le qualitates plus seren esseva de novo prendite in consideration.

Su carriera habeva tres phases e tres stilos como describite per [[Giorgio Vasari]]: su prime annos in [[Umbria]], un periodo de circa quatro annos (de [[1504]] a [[1508]]) apprendente le technicas artistic de [[Florentia]], finiente per su dece-duo annos final in Roma, annos hectic e triumphal in que ille laborava pro duo [[Papa]]s.

== Ascendentia ==
{{AP|Corte de Urbino}}

[[File:Giovanni Santi - Christ supported by two angels.jpg|thumb|Obra de [[Giovanni Santi]], patre de Raphael; ''Christo sustenite per duo angelos'' ([[1490]]).]]

Raphael nasceva in [[Urbino]], un parve citate de [[Italia]] central, in le region de [[Marcas]], un localitate parve del puncto de vista artistic,<ref group=n.>''Urbino: The Story of a Renaissance City'' de June Osborne, in le pag. 39 dice que le loco habeva un "pauc milles" de habitantes como multe altere, ancora hodie illo ha 15,000 habitantes sin studentes universitari.</ref> ubi su patre [[Giovanni Santi]] esseva pictor al corte del duce. In le parve corte de Urbino, Giovanni esseva integrate in le circulo private del familia in un grado superior que esseva habitual in altere cortes italian, basate sur un importante centro de cultura litterari e artistic.<ref>Jones and Penny, pp. 1-2</ref>

Crescente in iste parve corte dava a Raphael le opportunitate de apprender le manieras polite e le costumes social tanto laudate per Vasari.<ref>Vasari, pag. 207.</ref> Le vita cortese de Urbino in iste epocha esseva considerate per [[Baldassare Castiglione]] (in su obra ''[[Le Cortesano]]''<ref>{{cite book |url=http://espasa.es/El-cortesano_51_1820 |title=El Cortesano |access-date=15 de febrero de 2010 |date=2010 |publisher=espasa.es |publisher=Editorial Espasa Calpe |urlfile=http://web.archive.org/web/http://espasa.es/El-cortesano_51_1820|fechaarchivo=28 de novembre de 2015}}</ref> in [[1528]]) como modello de [[virtute]]s de un corte humanitari italian. Castiglione se installava in Urbino in le anno 1504, quando Raphael non resideva plus ibi; nonobstante, ille le visitava multo sovente, lo que resultava in un longe amicitate. Altere visitatores habitual del corte deveniva etiam su amicos: [[Pietro Bibbiena]] e [[Pietro Bembo]], nominate ambes [[cardinal]]es postea. Illes esseva cognoscite como bon [[Scriptor|scriptores]] e viveva in Roma al mesme tempore que Raphael.

Raphael se moveva con commoditate in alte spheras social durante tote su vita, lo que ha essite un del factores que ha contribuite a dar un erronee impression de un carriera artistic facile. Ille non recipeva un complete education humanistic, e pro isto on non sape con claritate si ille legeva facilemente le [[Lingua latin|latino]].<ref>Jones & Penny, pag. 204.</ref>

== Biographia ==

=== Le prime annos (1483-1503) ===

[[File:Raphael colonna 01.jpg|thumb|Possibile autoportrait de Raphael durante su adolescentia]]
[[File:Raffaello - Spozalizio - Web Gallery of Art.jpg|thumb|''[[Le Matrimonio del Virgine]]'' de Raphael Sanzio, in le Pinacotheca de Brera in Milano. In iste obra, on pote appreciar le influentia de [[Perugino]] in le maniera de picturar le juvene.]]

Su matre, Magia di Battista di Nicola Ciarla, moriva in 1491, e le [[1 de augusto]] [[1494]], [[Giovanni Santi]], su patre, se maritava de nove. Con solmente 11 annos, Raphael habeva devenite orphano e sub le guarda legal de su oncle Bartolomeo, [[sacerdote]], qui initiava un contention con le [[matrastra]] del juvene. Nonobstante, Raphael continuava viver con illa. On ja habeva denotate su talento, secundo [[Giorgio Vasari]], qui conta que ille habeva essite "un grande adjuta pro su patre".<ref>Jones & Penny, pág. 5.</ref><ref>Vasari, capítulo ''Life''.</ref> Un fulgente [[autoportrait]] de su adolescentia monstra su precoce talento.<ref>[http://z.about.com/d/arthistory/1/0/W/O/raphael_colonna_01.jpg Imagen de Raphael Sanzio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202121830/http://z.about.com/d/arthistory/1/0/W/O/raphael_colonna_01.jpg|date=2007-12-02}} in le [[Museo Ashmolean]].</ref> Le atelier de su patre continuava e, probabilemente in compania de su matrastra, jocava un relevante rolo in su gestion desde su juventute. In Urbino ille habeva le opportunitate de cognoscer le obra de [[Paolo Uccello]] († [[1475]]), le precedente pictor del corte, e de [[Luca Signorelli]], qui usque al anno [[1498]] resideva e travaliava in le citate vicin  [[Città di Castello]].<ref>Jones & Penny: pp. 4-5, 8 y 20.</ref>

Secundo Vasari, le patre le placiava in le atelier del maestro de [[Umbria (Italia)|Umbria]] [[Pietro Perugino]] como [[apprentisse]], «malgrado le lacrimas de su matre». Le evidentia de un periodo de apprentissage veni solmente de Vasari e de altere fontes,<ref group=n.>Simone Fornari in 1549-50, vide etiam Gould, pag. 207.</ref> e il ha essite discutite, proque le matre moriva quando ille habeva octo annos, lo que esseva troppo tosto pro comenciar su formation. Un theoria alternative es que ille recipeva alicun trainamento de [[Timoteo Viti]], un pictor del corte de Urbino desde [[1495]].<ref>Jones & Penny, pag. 8.</ref> Ma le historicos moderne es de accordo que Raphael travaliava al minus como adjutante de Perugino desde circa [[1500]]; le influentia de Perugino in su prime obras es multo evidente: "probabilemente nulle altere apprentisse de talento habeva absorbite le apprendimentos de su maestro como habeva facite Raphael, comparante le ancora con Leonardo da Vinci e Michelangelo", secundo Wölfflin.<ref>Wölfflin, pág. 73.</ref> Vasari scribe que, durante iste periodo, il esseva impossibile distinguer le obras de ambe artistas, ma multe [[Historia de arte|historicos de arte]] moderne affirma haber detectate le partes que Raphael pingeva como adjutante in obras per Perugino o de su atelier. Ultra le similitude stilistic, le technicas esseva anque multo simile, per exemplo, in le dense application del color, con le uso de un medio a base de [[vernisse]], in le umbras e le adornamentos obscur, ma con un application plus legier in le partes carnal. Nonobstante, le excesso de resina in le vernisse ha causate sovente fissuras in areas de picturas de ambe maestros.<ref>Jones e Penny, pág. 17.</ref> Le atelier de Perugino esseva active tanto in [[Perugia]] como in [[Florentia]], forsan con duo succursales permanente.<ref>Jones & Penny, pp. 2-5.</ref> On considera que in 1501 Raphael esseva un ''Maestro de plen derecto'', completemente formate.

Su prime obra documentate esseva le ''[[Retablo Baronci]]'', ben que il ha un contention con ''[[Le resurrection de Christo (Raphael)|Le resurrection de Christo]]'' que esseva complite inter le annos 1499 e 1501, pro le Ecclesia de San Nicolas de Tolentino in Città di Castello, un citate a medie cammino inter Perugia e Urbino. [[Evangelista di Pian di Meleto]], qui habeva travaliate pro su parente, compartiva le commission del obra, que data de 1500 e esseva terminate in 1501; hodie solmente remane alicun portiones e un schizzo preparatori.<ref group=n.>Le obra esseva multo damniate per un [[seismo]] in le anno 1789 e su restos ha essite disseminate in le museos in [[Europa]].</ref> Durante le sequente annos Raphael pingeva obras pro altere ecclesias, includente le ''[[Crucifixion Mond]]'', circa 1503, e ''[[Le Matrimonio del Virgine]]'' in le Pinacotheca de Brera, assi como obras pro Perugia, como le ''Retablo Oddi'', ''Le annunciation'', ''Le Adoration del Magos'' e ''Le coronation del Virgine'' 1501-1503. Ille probabilemente visitava Florentia in iste epocha. Il se tracta de obras major, alicun de illos como [[fresco]]s, in le quales Raphael limita le composition al static stilo de Perugino. In iste annos ille pingeva multo parve e saporose picturas de cavalletto, le major parte possibilemente pro amantes de pictura del corte de Urbino, como ''[[Le Gratias (Raphael)|Le Gratias]]'', ''[[Le somno del cavallero]]'' o ''[[Sancte Michele (Raphael, 1501) |Sante Miquel]]'', e comenciava  pinger ''[[Virgine con le Infante inthronisate e sanctos]]''.<ref>Jones e Penny, pp. 5-8.</ref><ref>{{Cite book |last= Chastel |first= André |title= Le arte italiano |url= http://books.google.es/books?id=gDIW3l5BRYIC&lpg=PP1&pg=PA281#v=onepage&q&f=false |date= 1988 |publisher=Ediciones AKAL|isbn= 9788476003015 |page=281}}</ref>

In le anno 1502 Raphael esseva in [[Siena]], invitate per un altere apprentisse de Perugino, [[Pinturicchio]], "essente amico de Raphael e cognoscitor de su capacitate como artista del plus elevate qualitate", nam ille le adjutava con le obras, e multo probabilemente con le [[designo]]s, pro un serie de frescos in le [[Bibliotheca Piccolomini]] del [[Cathedral de Siena]].<ref>"Un schizzo supervivente resimila esser principalmente debite a Raphael". Jones e Penny, pág. 20.</ref> Il es evidente que in iste phase precoce de su carriera ille ja esseva un artista unic. 

=== Influentia florentin (1504-1508) ===

[[File:Raphael missing.jpg|thumb|Portrait de un juvene, forsan [[Francesco Maria della Rovere]], ancian pertinentia al [[Museo Czartoryski]] in [[Cracovia]] e actualmente disparite.]]
Raphael viveva un vita de "[[nomade]]", travaliante in distincte locos in le nord de Italia, ma passante un bon parte de su tempore in Florentia, forsan desde 1504. Assi, ben que on sole referer a su "intervallo florentin" inter 1504 e 1508, ille probabilemente nunquam resideva ibi de forma continue.<ref>Gould, pp. 207-208.</ref> In qualcunque caso, ille visitava le citate pro provider se de materiales. Il existe un littera de recommendation, datate de octobre 1504, del matre del sequente duce de Urbino: "Le portator de iste littera es Raphaello, pictor de Urbino, qui es dotate pro iste profession e qui se ha determinate passar alcun tempore in Florentia pro continuar con su studios. E proque su patre esseva multo honeste e io le amava multo, e le filio es un sensibile juvene polite, tanto pro un cosa como pro un altere, ille ha un large affecto...".<ref>Jones e Penny, pág. 5.</ref>

Como antea con Perugino e alteres, Raphael esseva capace de assimilar le influentia del arte florentin, respectante le evolution de su stilo proprie. Le frescos que esseva facite in [[Perugia]] circum [[1505]] monstra un nove qualitate monumental in le formas, que poterea evidentiar le influentia de [[Fra Bartolomeo]], que Vasari mentiona como un amico de Raphael. Ma le influentia le plus stupende in iste periodo esseva illo de [[Leonardo da Vinci]], qui esseva in le citate inter 1500 e 1506. Le formas de Raphael comenciava a prender positiones plus complicate e dynamic, ben que ancora le themas esseva majormente "reposante". Raphael comenciava a facer schizzos de homines nude pugnate, un de su major obsessiones de iste periodo florentin. Un altere designo es le retiro de un femina juvene, utilisate le composition pyramidal in tres cameras del recente [[Mona Lisa]], ma con un apparentia completemente raphaelesc. Altere del inventiones composite de Leonardo, le pyramidal ''Sacrate Familia'', se repeteva in un serie de obras que se considera inter su plus famose picturas de [[cavalletto]]. In le [[Royal Collection]] il ha un designo de Raphael del obra perdite de Leonardo ''Leda e le cygno'', del qual ille prendeva le postura in ''[[contrapuncto]]'' pro su ''[[Sancte Catharina de Alexandria]]''.<ref>National Gallery de Londres, Jones & Penny: 44.</ref> Etiam ille ameliorava su proprie version del ''[[sfumato]]'' de Leonardo, pro dar plus de finessa al representation del carne, e disveloppava le excambio de reguardos inter le gruppos, ben que multo minus enigmatic que le resultatos per Leonardo. In plus, ille sapeva conservar in su obras le luce blande e clar de Perugino.<ref>Jones & Penny, pp. 21-45.</ref>

Leonardo esseva un pauco minus de un trentena de annos major que Raphael, ma [[Michelangelo]], que in iste epocha viveva in [[Roma]], esseva solmente octo annos major. Michelangelo detestava Leonardo, e in Roma ille comenciava a detestar Raphael tamben plus ancora, attribuente conspirationes contra ille.<ref>Vasari, Michelangelo, pag. 251</ref> Raphael debeva cognoscer su obras in [[Florentia]], ma su travalios plus original de iste epocha indicava un direction multo differente. In su ''[[Deposition de Christo (Raphael)|Deposition de Christo]]'', al modo classic del [[sarcophago]]s, omne figura es situate in le fronte in un arrangiamento complicate e non totalmente successose. Wöllflin discoperi le influentia del virgine de Michelangelo in le ''[[Tondo Doni]]'' in le figura geniculante a dextera, ma le resto del composition se distantia multo de su stilo, o illo de Leonardo. Ben que iste obra esseva multo considerate in le epocha, e multo postea retirate al fortia de Perugia per le [[Borghese]], il se tracta de un obra isolate de su production. Su classicismo prenderea plus tarde un direction minus "literal".<ref>Jones & Penny, pp. 44-47.</ref><ref>Wöllflin, pp. 79-82.</ref>

=== Le Cameras de Raphael (1509-1513) ===

[[File:Misa de Bolsena.jpg|thumb|left|270px|''[[Le missa de Bolsena]]'', 1514, Camera de Heliodoro]]
[[File:13 Estancia de Heliodoro (Liberación de San Pedro).jpg|thumb|left|270px|''[[Liberation de Sancte Petro]]'', 1514, Camera de Heliodoro]]
[[File:17 Estancia del Incendio del Borgo (Incendio del Borgo).jpg|thumb|left|270px|''[[Le incendio del Borgo]]'', 1514, Camera del incendio del Borgo, pingite pro le atelier de Raphael a partir de un designo del artista]]
[[File:Raffael 072.jpg|thumb|left|270px|''[[Le Parnaso]]'', 1511, Camera del Signatura]]
Al fin de [[1508]] Raphael se transfereva a [[Roma]], ubi ille entrava in le servicio del papa [[Julio II]], probabilemente gratias al recommendation del architecto [[Donato Bramante]], qui alora travaliava in le [[Basilica de Sancte Petro]], e qui esseva originari de Urbino e habeva alcun relation con Raphael.<ref>Jones & Penny:49, differente Gould:208 con respecto al data de lor arrivata</ref> Al differentia de Michelangelo, qui non realisava travalio artistic durante certe tempore in Roma ante de reciper le prime commissiones,<ref>Vasari, pag. 247.</ref> le juvene artista recipeva presto le commission de decorar le [[fresco]]s del bibliotheca private del pontifice in le [[Vaticano]].<ref group="n.">Ben que Julio II non esseva un large lector (un inventario realisate ante su morte summa un total de 220 libros, multe pro le epocha, ma un amonta totalmente insufficiente pro un bibliotheca de tal grandor. Il non habeva sitos pro plancas in le muros, perque le volumines habeva magazinate in coffros in medie del bibliotheca. Iste dicite coffros ha essite destruite durante le [[Saco de Roma]] in [[1527]].</ref>
<ref>Jones & Penny, pag. 4952.</ref> Il esseva un projecto multo plus importante e extensive que ulle altere projecto que ille habeva travaliate usque iste momento e usque al data ille non habeva passate de facer alcun altar in Florentia. In su equipa il habeva altere artistas travaliate in differente locos, multe de illes picturava obras commissionate per le odiate predecessor de Julio II, le papa espaniol [[Alejandro VI]]. Le nove pontifice habeva decidite rader qualque vestigios del papa [[Casa de Borja|Borgia]].<ref>Jones & Penny, pag. 49</ref> [[Michelangelo]] recipeva le commission de pinger le cupola del [[Cappella Sixtina]].

Le prime del celebre [[Cameras de Raphael]], le qual ille comenciava a pinger, es le famose 'Camera del Signatura —pro le uso que habeva in tempore de [[Giorgio Vasari]]—, produceva un impacto extraordinari in le arte romano. Hodie illo es considerate le obra maestra del pictor, tunc contine [[Le Schola de Athene]], [[Le Parnaso (Raphael)|Le Parnaso]] e [[Le contention del Sacramento]], que son alicun del obras plus cognoscite del pictor. Como consequentia de iste large successo, ille ha essite commissionate con nove cameras, displaciante altere artistas previemente contractate como [[Perugino]] o [[Luca Signorelli]]. Ille finiva tres de illos, omnes con picturas in lor muros e, sovente, anque in le tectos. Malgrado, le enormitate del travalio assumite le obligava a delegar le execution practic de su designos detaliate (que ille sempre realisava in persona) al numerose membros del ateliers que ille habeva. Il esseva iste artistas de profunde capacitate, qui, post le morte de Raphael, esseva commissionate del decoration del quarte camera, basate sur le designos que le maestro habeva lassate. Le morte de Julio II ([[1513]]) non interrumpeva le travalios, alora su successor, papa [[Leon X]], un Medici, establiva un relation intime con le artista, qui continuava reciper travalios.<ref>Jones & Penny, pp. 49-128.</ref> Le amico de Raphael, le cardenal Bibbiena, esseva un del ancian tutores del nove papa, e un intime amico e consiliero de Raphael.

Il es evidente que Raphael se lassava influer per le frescos del tecto del [[Cappella Sixtina]] de Michelangelo. Vasari dice que Bramante le introduceva in iste cappella secretemente. Le reaction del altere artistas ante le superior fortia expressive de Buonarroti esseva le question dominante in le arte italiano in le duo decennios subsequentes, e Raphael, qui ja habeva demonstrate su capacitate de assimiliar  influentias externe in su proprie stilo, acceptava le defia tal vice con major intensitate que qualcunque altere artista. Un del prime e plus clar exemplos esseva le portrait de Michelangelo ipse como [[Heraclite]] in ''Le Schola de Atenas'', que resimilia un reproduction directemente del ''Sibilas'' o del ''ignudi'' del tecto del Cappella Sixtina. Altere formas de iste e altere obras subsequente in le cameras accusa le mesme influentia, ma ancora plus integrate in le stilo personal de Raphael.<ref>Jones & Penny, pág. 101-105</ref> Buonarroti accusava Raphael de plagio e alcun annos antea del morte de Raphael se lamentava in un littera del sequente tenor: «toto le que io sape de arte le ha apprendite de me», ben que in altere occasiones ille se monstrava plus generose.<ref>Blunt, pag. 76, Jones & Penny, pp. 103-5.</ref>

Iste longe e multo complexe compositiones pote esser considerate le obras supreme del [[Renascentia]]. Illos forni un perspectiva extrememente idealisate del subjectos representate, e le compositiones, ben que ja perfectemente concipite in designo, sembla suffrer de ''sprezzatura'', un termino date per su amico [[Baldassare Castiglione]], qui lo definiva como «un certe indifferentia que impregna tote le obra e que nos face pensar o dicer que ha fluite sin necun effortio».<ref>Book of the Courtier 1:26 [https://web.archive.org/web/20170613025437/http://www2.idehist.uu.se/distans/ilmh/Ren/sprezzatura-castiglione.htm The whole passage.]</ref> Secundo [[Michael Levey]], «Raphael da a su formas un gratia e claritate superhuman in un universo de certitudes [[Euclide|euclidesc]]».<ref>[[Michael Levey|Levey, Michael]]; ''Early Renaissance'', pp. 197, 1967, Penguin.</ref> Le pictura es de maxime qualitate in le prime duo cameras, ma le compositiones subsequente, specialmente los que contine action de tincto dramatic, non son completemente perfecte per lo que concerne al conception, non in le execution per parte de su adjutores.

=== Altere projectos ===

[[File:Raphael's Triumph of Galatea 02.jpg|thumb|''[[Le triunpho de Galatea (Raphael)|Le Galatea]]'', un de su principal obras mythologic.]]

Le projectos in le Vaticano occupava le major parte de su tempore, ma mesmo assi ille pingeva alicun portraits, includente los de su [[mecenates]], le papas [[Julio II]] e [[Leon X]], le prime del quales es considerate un de su melior portraits. Altere portraits ha essite los de su amicos, como Castiglione, o de personages del circulo papal. Alicun governantes le pressava con facer lor commissiones, como [[Francisco I de Francia]] a que ille ha enviate due picturas como presente diplomatic del pontifice.<ref group="n.">Un de illos esseva un portrait de [[Juana ex Aragon]], regina de Napoles, pro le que Raphael enviava un adjutante a designar la in [[Napoles]], e que probabilemente esseva pingete principalmente in su atelier.</ref><ref>Jones & Penny, pag. 163.</ref> Pro Agostino Chigi, le immense ric tresorero del papa, Raphael pingeva ''[[Le triunpho de Galatea (Raphael)|Le Galatea]]'', designava frescos decorative pro su ''[[Villa Farnesina]]'' e pingeva due cappellas in le ecclesias de ''Sancte Maria della Pace'' e ''[[Basilica de Sancte Maria del Popolo|Sancte Maria del Popolo]]''.<ref>Borrego, pag. 48.</ref> Ille anque designava parte del decoration del [[Villa Madama]], tamen, le obra de ambe villas esseva complite per su atelier.

Un del commissiones papal plus importante esseva le serie del ''[[Cartones de Raphael]]'' (actualmente in le [[Victoria and Albert Museum]]), un serie de 10 cartones pro tapetes, del quales 7 habeva supervivite, e que representa scenas del vitas de [[Sancte Paolo]] e [[Sancte Petro]], facite pro le [[Cappella Sixtina]]. Le cartones ha essite enviate a [[Bruxelles]] pro esser texite in le atelier de [[Pieter van Aelst le Vetere]] (patre del postea famose pictor [[Pieter Coecke]]). Il es possibile que Raphael videva le serie completemente terminate ante su morte. Probabilemente illos habeva essite terminate in 1520.<ref>Jones & Penny, pp. 133-147.</ref> Raphael anque designava e pingeva le [[Logia vatican]], un galeria large e stricte aperte a un corte e decorate in le stilo grotesc, <ref>Basate in le «adorno caprichoso de bichos, sabandijas, quimeras e follajes»; cf. DRAE, [http://buscon.rae.es/draeI/SrvltObtenerHtml?LEMA=grutesco&SUPIND=0&CAREXT=10000&NEDIC=No#0_2 «Grutesco»].</ref> typic de Roma. Raphael pingeva anque certe [[altar]]es importante, como per exemplo le ''[[Extasis de Santa Cecilia]]'' e le ''[[Madonna Sixtina (Raphael)|Madonna Sixtina]]''. Su ultime obra, al quale ille habeva travaliate usque a su morte, esseva ''[[La Transfiguration]]'', que in compania de ''[[Le Pasmo de Sicilia (Raphael)|Le Pasmo de Sicilia]]'' monstra le adresse que habeva prendite su arte in le ultime anno de su vita: un stilo plus [[Baroco|baroc]] que [[Manierismo|manierista]].<ref>Tanto le relation de Raphael con le manierismo, assi como le proprie definition de manierismo, ha essite multo discutite.</ref><ref>Jones & Penny, pp. 235-246.</ref><ref>Vider Craig Hugh Smyth, Mannerism & Manieri, 1992, IRSA Viena, ISBN 3-900731-33-0</ref>

Le cardenal [[Bernardo Dovizi|Bernardo Dovizi di Bibbiena]] obteneva del papa [[Leon X]], al cambio de su supporto pro le election, le autorisation pro restructurar le appartamento in le interior del palatio del Vaticano. Le cardenal voleva que su appartamento esserea al altitude del tradition roman e commissionava le projecto a Raphael. Raphael, con su adjudantes se occupava del ensemble decorative, inspirate del [[Villa Adriana]] in [[Tivoli]] e del [[Domus Aurea]], attingeva resultatos de large raffinamento e elegantia in le motivos classic e elementos ornamental de gusto antique, que constitue durante tempore un imitate motivo decorative. Le structura del ensemble reflecteva le cultura e le gusto de Raphael; le execution esseva facite de su studentes: [[Giovanni da Udine]], [[Giulio Romano|G. Romano]] e [[Giovanni Francesco Penni|G. F. Penni]].<ref>{{Cite book|last = PECCATORI |firsts= Stefano |title= ArtBook Raphael. Le perfection e le affection del natura. |data= 1999 |publisher= Electa Tasca |isbn= 84-8156-251-3 |location= Madrid |page=110}}</ref>

=== Atelier ===

[[File:Double Raphael.jpg|250px|left|thumb|''[[Portrait de Andrea Navagero e Agostino Beazzano]]'' o ''Portrait Duple'', obra facite per Raphael Sanzio durante su periodo roman. Le portrait pare esser facite in april de 1516 con le duo [[humanistas]] in Roma, poc ante que [[Andrea Navagero]] retornava a [[Venetia]] per motivo de su nomination como bibliothecario del Republica Serenisima. Le grande obra del italiano es facite al oleo. Mesura 76 cm alte e 107 de largor e se conserva actualmente in le [[Galeria Doria Pamphili]] de Roma.<ref>Nicoletta Baldini, Raphael, Milano, Rizzoli/Skira - ''Corriere della Sera'', 2003; ed. espaniol, Madrid, Unitate Editorial - ''Le Mundo'' (Le grandes genios del arte, 6), 2005, pag. 152. ISBN 84-89780-59-5.</ref>]]

Vasari dice que Raphael habeva un officina con cinquanta scholaros e adjutantes, multos del quales deveniva postea importante artistas pro lor propie direction. Illo esseva, possibilemente, le major atelier unite de un unic gran maestro del pictura. Includeva distinguite pictores proveniente de altere regiones de Italia, qui probabilemente travaliava con lor proprie equipas como subcontractistas, assi como apprentisses e laboratores. Il ha poc information re le atelier e re su arrangiamento interne, assi como operas de arte, sovente difficile de attribuer al intervention de un artista concrete.<ref>Jones y Penny, pp. 146-147, 196-197.</ref><ref>Pon, pp. 82-85.</ref>

Post le morte de Raphael, le activitate del atelier continuava, tamen, multe del picturas remaneva incomplete. Le membros plus distinguite ha essite [[Giulio Romano]], juvene discipulo de origine roman —de 21 annos—, e [[Gianfrancesco Penni]], ja considerate un maestro, de origine florentin. Penni non attingeva le mesme nivello de reputation que Romano, e post le morte de Raphael, ille occupava le posto del adjutante de Giulio Romano durante le major parte de su carriera. [[Perino del Vaga]], ja un maestro, e [[Polidoro da Facievaggio]], qui suppositivemente ascendeva al position de pictor, tosto de occupar le humile mestiero de transportar materiales pro le laboratores, anque arrivava a esser importante pictores. [[Maturino da Firenze]], como in le caso de Penni, esseva eclipsate per le fama de su companion Polidoro. [[Giovanni da Udine]] gaudeva un status plus independente, e era responsabile pro le decoration in stucco del grotescos que decorava le principal frescos.<ref>Jones e Penny, pp. 147, 196.</ref> Le major parte del artistas se dispersava, e alicun de illes ha habite un morte violente a radice del [[Sacco de Roma de 1527]].<ref>Vasari, [http://www.fordham.edu/halsall/basis/vasari/vasari18.htm Vida de Polidoro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080417025022/http://www.fordham.edu/halsall/basis/vasari/vasari18.htm |date=2008-04-17 }}.</ref> Isto ha contribuite al diffusion del stilo de Raphael per tote Italia e a locos plus distante.

Vasari da multe importantia al facto que Raphael realisava un harmonic e efficiente atelier, e equalmente a su habilitate e patientia in le resolution del conflictos o contentiones inter le clientes e lor adjudantes, alique que carecia [[Michelangelo]] con ambe collectivos.<ref>Vasari, pp. 207 & 231.</ref> Etiam assi, hodie, il es quasi impossibile decifrar le partes que Raphael e su adjudantes realisava, ja que, tanto Giulio como Penn, esseva dextromanos, non il ha dubita de que multo del ultime obras mural de Raphael, e probabilemente alicun de su operas de cavalletto, distinguite plus per le designo que per le execution. Malgrado, multe de lor portraits, que es in bon condition, monstra le brillante technica de execution que illes attingeva al fin de lor vita.<ref>Jones & Penny, pp. 163-167.</ref>

Altere de su distinguite discipulos e adjudantes ha essite [[Raffaellino del Colle]], [[Andrea Sabbatini]], [[Bartolommeo Ramenghi|Bartolomeo Ramenghi]], [[Pellegrino Aretusi]], [[Vincenzo Tamagni]], [[Battista Duosi]], [[Tommaso Vincidor]], [[Timoteo Viti]]—pictor de Urbino—, assi como le sculptor e architecto [[Lerenzetto]] —fratre affin de Giulio Romano—.<ref group=n.>Le linea directe de transmission maestro-discipulo pote esser traciate desde Raphael usque al formas de Brian Eno, Tom Phillips e Frank Auerbach.</ref> Il ha essite dicite que le flamenco [[Bernard van Orley]] travaliava durante un tempore pro Raphael, e que [[Luca Penni]], fratre de Gianfrancesco, tal vice esseva membro del atelier.<ref>Vasari pp. 197-198.</ref>

=== Portraits ===

Al longe de su vita ille realisava plure portraits ubi monstrava un gran mesura de gratia e harmonia, exemplo de isto esseva le portrait de [[Portrait de Baltasar de Castiglione|Baltasar de Castiglione]]. Le ''Madonne'' e le ''bambini'' plen de beltate e elegantia ha essite un subjecto recurrente tanto in su portraits como in su picturas. In le "Ultime Cena" dio un gran protagonismo al figura del apostolos. De qual maniera ille realisava portraits de grande personas como [[Cardenal Bibbiena]] (c. 1516), le ''[[Portrait de Andrea Navagero e Agostino Beazzano]]'' (c. 1516), ''[[Portrait de Bindo Alteviti]]'' (c. 1514), ''Portrait de Tommaso Inghirami'' (1515-1516), ''[[Portrait de cardenal]]'' (1510-1511), ''[[Portrait ex Julio II]]'' (1511-1512) e ''[[Portrait del cardenal Alessandro Farnese]]'' (1509-1511). Multe de illes se concentra hodie in le museos e galerias de [[Europa]].

Le relation de Raphael con [[Leonardo da Vinci]] in Florentia al comenciamento del seculo XVI esseva multo significante. Le modello inspirator es le [[Le Gioconda|Gioconda]], que per le effecto emotional de su reguardo e re omne le integration inter le figura e le paisage constitueva un modello de reflexion pro Raphael. Ma in le portraits de Raphael le linea establi nettemente le formas, que gratias a lor certitude se converte in "modulo" espatial, in equilibrio inter plen e vacue, in mesura del relation inter le particularitate e le universalitate, in synthese perfecte del veritates del persona. Anque le carriera de Raphael se concreta in le superation del formas pauc conventional de [[Pedetro Perugino|Perugino]], in le acquisition de un pictura autonom, libere, que sia le expression del perfecte equilibrio existente inter le homine e le natura. Le clientes del artista es representantes del alta burgesia del bancheros e le mercatores del aristocratia minor, durante que le societate plus elevate se dirige a pictores de plus fama, como [[Domenico Ghirlandaio|Ghirlandaio]].

Le commission papal accresceva enormemente le fama e le prestigio de Raphael, qui inter 1509 e 1513 recipe numerose petitiones de cardenales e nobiles plus o minus proxime al curia roman. Ille regalava dicto portraits al mesme tempore que ille exequeva le cameras. In iste ambito le evolution del portrait es interessante. Le notitia se admitteva in ille un major propension a representar le indicatores del interioritate, plus ille del affliction per le affirmation del stato social; de plus, resulta evidentemente le representation del figura como presentia plus certe e consciente.
[[File:SaintPierreRaphael.JPG|thumb|248x248px|Projecto que projectava Raphael pro le [[basilica de Sancte Petro]] in le [[Citate del Vaticano|Vaticano]], 1514.]]

=== Architectura ===

Tras le morte ex [[Bramante]], in 1514, esseva nominate architecto ex le [[basílica ex San Pedro]]. Le major parte ex lor operas arquitectonic han essite derrumbadas o modificadas post ex lor morte e a radice ex le acceptation ex le designos ex [[Miguel Ángel]], ma, sobrevive un pauc designos. Pro le analyse ex istes, se realizava le examine ex un templo que se trovava multo obscur, con grandes pilares a le longe, «como un callejón» secundo un analyse critic e postume ex [[Antonio da Sangallo le Juvene]]. Existe anque le hypothese ex que le templo ha un simile con le santuario ex ''[[Le expulsión ex Heliodoro del templo]]''.<ref>Jones & Penny, pp. 215-218.</ref> Raphael designava altere edificios, e durante un curte tempore se le consideró le architecto plus importante ex [[Roma]] e le preferido del circulo social del papa. Julio habeva facto cambiamentos in le disposition urbanística ex le citate, creando plure vías públicas, le cuales aparentaban esplendorosos palacios.<ref>Jones & Penny, pp. 210-211.</ref>

Un importante edificio, le [[Palazzo Branconio dell'Aquila]] del [[chambelán]] ex [[León X]], esseva completemente derrumbado pro facer loco a le placia designate per [[Bernini]] pro San Pedro, obra que unquam  se realisava, ma se han conservado designos ex le fachada e del patio. Le fachada gaudeva ex un abigarrada decoration, inusabile pro le epocha, includente tante paneles pintate in le etage superior (de tres) como profusión ex sculturas in le stage intermedio.<ref>Jones & Penny, pp. 221-222.</ref> Le designo basic ex le Villa Farnesina non esseva ex Raphael, ma ille designava e pingeva le [[Capilla Chigi]] pro le propietario, [[Agostino Chigi]], tesorero del papa. Altere edificio, pro le doctor del papa León, le [[Palazzo di Jacobo da Brescia]], le cual esseva trasladado in le década ex 1930, e actualmente se mantene in pie; dicho edificio esseva designate como complemento ex un palacio ex le misma strata, obra ex [[Bramante]], ubi le ipse Raphael residió durante un tiempo.<ref>Jones & Penny, pp. 219-220.</ref> Le [[Villa Madama]], un espléndida residencia ex recreo del [[cardenal]] [[Julio ex Médicis]], posteriormente del papa [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]], nunquam esseva terminate, ma lor planos revela lor proposito. Se esseva un designo a finder ex le planos constructivos per [[Antonio da Sangallo le Juvene]] e ben que incompleta, esseva le villa plus sofisticada designate usque le momento in [[Italia]]. Ex est modo, influyó ex maniera importante in le designos posteriores ex est typo ex edificio. (éste parece esser le singule edificio moderne ex [[Roma]] del cual [[Palladio]] esseva un designo medido).<ref>Jones e Penny, pp. 226-234.</ref>{{#tag:ref|Raphael dejó un larga lettera in le que describía lor intenciones al cardenal.<ref>Jones e Penny, pp. 247-248.</ref>|group=n.}} Solo remane le planos ex le planta bassa ex un gran palacio designate per ille ipse a le nove «Via Giulia», in le [[Borgo]], pro le cual estuvo acumulando le terreno in lor últimos annos. Se trovava in un pomo irregular circa del [[río Tíber]]. Parece que le fachadas debían includer un commando gigante ex pilastras<ref group=n.>Un pilastra es un columna ex base lateral cuadrada al equal que lor base ex appoio, a differentia ex le tradicionales que son cilíndricas in le bases laterales e círcular in lor base ex apoyo.</ref> elevándose al minus duo plantas usque le altura completa ex le planta nobile, «un stilo grandilocuente sin precedentes in un palacio ex character privado».<ref>Jones & Penny, pág. 224.</ref><ref>Jones & Penny, pág. 226.</ref> In 1515, le ha essite otorgados poteres como "Prefecto" re omnes le antigüedades que se desenterraran in le citate e usque un milla circum iste. Raphael escribió un lettera al papa León sugiriendo medidas pro impedir le destrucción ex le monumentos antiguos, e propuso un inspección visual ex le citate pro registrar le antigüedades ex maniera organizada. Le opinion del Papa esseva differente, quería sequer reutilizando le antiguas fabricas pro le construcción ex San Pedro, ma quería que omnes le inscriptiones antigua quedaran documentadas, assi como anque conservar le esculturas, antea ex dar permission pro le uso ex le piedra.<ref>Jones & Penny, pág. 205.</ref>

=== Designos ===

[[File:Estudosguardasressurreicao-rafael-ashmuseum1.jpg|thumb|270px|Carton preparatorio pro le obra [[Le resurrection ex Christo]], que es forsan lor prime obra official]]

Se le considera un del cartonistas plus fin in le [[historia del arte occidental]] e un del que usava amplemente le designo pro planear lor compositiones. Secundo Armerina, experta in le vita del artista, conta, que quando iste initiava a planear un composition, extendeva in le solo un gran numero ex designos que conservava archivate, e comenciava presto a designar, utilisante figuras ex «hic e de illac».<ref>GB Armenini (1533-1609) Ex vera precetti della pittura (1587). Citado in Pon, pag. 115.</ref> Ille ha supervivite un quaranta schizzos ex le ''Disputa'' ex le Esse tancias e probabilemente haya plus inter le quatro cento folios que se habe actualmente ex lor pre-designo; ben solo compone un parte minime del que realisava le artista o esseva realisar per lor atelier basse lor inspection.<ref>Jones & Penny, pag. 58.</ref><ref>Pon, pag. 114.</ref> Esseva multe designos pro perfilar le posturas e le composition, apparentemente in amonta superior al ex altere pictores, a judicar per le gran amonta ex variantes que ha sobreviviite: «... Esse  assi como le ipse Raphael, que habeva tan richessa inventiva, soleva travaliar, sempre partiendo ex quatro o sex maniera diferente ex exponer le scena, cata un ex illas differente al resto, e omnes illas plen ex gratia e finura» scribeva un autor tras le morte ex iste.<ref>Ludovico Dolce (1508-68), del seu L'Aretino ex 1557, citado in Pon, pag. 114.</ref> Pro John Shearman, le arte ex Raphael marca «un desplazamento ex le recursos ab le production verso le recerca e le disveloppamento».<ref>Citado in Pon, pag. 114, ex The Organisation of Raphael's Workshop, pub. Puerago, 1983.</ref>

Lor obra es accompaniate ex un inmense ''corpus'' ex designos, que constitue un fundamental documento ex appoio ex le obras pingite, ma que debe esser comprendite e interpretate como un campo ex recerca autonome e original. Ha essite catalogate per Fischer como un sojorno romana.<ref>{{Cita libro|apellidos = PECCATORI, ZUFFI |nombre= Stefano, Stefano |título= ArtBook Raphael. Le circa ex le perfection e le ternura ex le natura. |año= 1999 |editorial= Leecta Tasca |isbn= 84-8156-251-3 |ubicación= Madrid |páginas= 128-129}}</ref>

Certemente, ab le periodo umbro, le [[Designo artistico|designo]] constitueva un parte fundamental ex lor methodo ex travalio: se tracta ex peciettas o studios principalmente al natural, utile pro enfocar un detalio ex le composition, ben que debe recognoscerse que le motivos del designo nunquam esse transferite a le obra definitiva sin modification ni cambiamento.

Quando ille esseva satisfacite con un composition sovente le transfereva a carton a escala regal, que postea forava con un [[puncta]], lassate foramines per donde lassava passar un pauco ex fuligine, ex modo que remanevan lineas in le superficie final como guida. Anque esseva un uso exhaustive e poc habitual, tante in papiro como in [[yeso]], ex un «agulia cec», marcate lineas que lassava un sol apertura, ma necun marca. Esse tas pote esser viste in le muro ex ''[[Le schola ex Atenas]]'' e in multe altere designos.{{#tag:ref|Evidentemente, le photographias non pote monstrar ben istes apertura. [[Leonardo da Vinci|Leonardo]] usava a vices un agulia ceca pro marcar le election final intra del lío ex schizzos superpuestos al mesme superficie.<ref>Pon, pag. 106-110.</ref>|group=n.}} Le ''Cartones ex Raphael'', como designos pro tapices que esseva, ha essite completemente coloreates con [[pintura al temple]], e ha essite enviates a [[Bruselas]] pro esser tejidos.
[[File:La Fornarina.jpg|thumb|200px|''[[La Fornarina]]'', amante de Rafael]]
In le ultime obras picturate per le atelier, le designos son sovente multe melior que le pictura.<ref>Whitaker, Lucy e Martin Clayton, ''The Art of Italy in the Royal Collection; Renaissance and Baroque'', p. 84, Royal Collection Publications, 2007, ISBN 978 1 902163 291.</ref> Le major parte ex lor designos esse assatis detaliate, tamben le schizzos initial con figuras nude es cuidadosamente factos, e le posteriores designos ex preparation ha un alte nivello ex acabado, con sombreados e, a vices, zonas iluminate in blanc. Careva ex le libertate e le energia ex alicun ex le schizzos ex Leonardo o ex Miguel Angel, ma sempre multo satisfactorios ab le puncto ex vista esthetic. Esseva on ex le ultime artistas in utilisar ex maniera habitual un dispositivo metallic, ben que anque sabeva facer un soberbio uso ex le technica plus libere del [[carbon]] rubie o nigro.<ref>Pon, pag. 104.</ref> In lor ultime annos esseva on ex le prime artistas in usar modellos feminin pro designos preparatorios, ben que cape mentionar que habitualmente se usaban homines pro studio ex ambe sexos. («[[Garzón]]»).

Le technicas es dispares: stilo, [[sanguina]], penna, puncta ex plomo o ex argento, [[bistre]], [[albayalde]], aquarella, trazos netos o [[Esse fumado|esfumados]], re papiro blanc o coloreate.

== Vita private e morte ==
Rafael viveva in [[Borgo]], con bastante luxo e in un palatio. Raphael moriva le {{data|6|4|1520}}.

== Notas ==
<references group="n."/>

{{Referentias}}

== Bibliographia ==
* Blunt, Anthony, ''Artistic Theory in Italy'', 1450-1660, 1940 (refs. de l'ed. de 1985), OUP, ISBN 0-19-881050-4
* Gould, Cecil, ''The Sixteenth Century Italian Schools'', National Gallery Catalogues, Londres 1975, ISBN 0-947645-22-5
* {{cite book | first1 =KLEIN |first=Robert | first1 =Zerner |first=Henri |publisher=Northwestern University Press |title=Italian art, 1500-1600; sources and documents |date=1990 |location=New Jersey |isbn=0810108526 }}
* Landau, David. En: David Landau & Peter Parshall, ''The Renaissance Print'', Yale, 1996, ISBN 0-300-06883-2
* {{cite book | first1 =POMELLA |first=Andrea |publisher=Edizioni Musei Vaticani |title=Museos Vaticanos |año=2000 |location=Vaticano |isbn=978-88-8271-613-4 }}
* Pon, Lisa, Raphael, Dürer, and Marcantonio Raimondi, Copying and the Italian Renaissance Print, 2004, Yale UP, ISBN 978-0-300-09680-4
* Roger Jones y Nicholas Penny, ''Raphael'', Yale, 1983, ISBN 0-300-03061-4
* Shearman, John; ''Raphael in Early Modern Sources 1483-1602'', 2003, [[Yale University Press]], ISBN 0-300-09918-5
* {{cite book | first1 =TALVACCHIA |first=Bette |publisher=Phaidon |title=Rafael |date=2007 |isbn=978-0-7148-9880-3 }}
* Vasari, Vida de Raphael de Vides d'Artistes, edició emprada: Artists of the Renaissance selecció i ed. Malcolm Bull, Penguin 1965 (núms. de pàg. de l'ed. BCA, 1979)
* Wölfflin, Heinrich; ''Classic Art; An Introduction to the Renaissance'', 1952 (inglés) (Ed. 1968), Phaidon, Nova York.
* [[Frederick Antal]], ''Rafael entre el clasicismo y el manierismo'', Editorial Visor, (1988) ISBN 84-7774-011-9

[[Categoria:Pictores]]
[[Categoria:Architectos]]
[[Categoria:Gente italian]]