Peider Lansel
| Peider Lansel | |
|---|---|
| Sexo | mascule |
| Nascentia | 1863-08-15 (Pisa) |
| Decesso | 1943-12-08, 1943-12-09 (Geneva) |
| Citatania | Switza |
| Occupation | scriptor, poeta[*], traductor |
| Premios | Schiller prize[*] |
| Lingua | Romancio |
| Identificatores | |
| ISNI | 0000000140916142 |
| VIAF | 206234880 |
Peider Lansel (15 de augusto 1863 in Pisa,Italia – 8 de decembre 1943 in Geneva, Switza) ingagiava se como poeta, essayista e politico durante quasi tote su vita pro le mantenimento e le recognoscientia del lingua rumantsch (romancio). Durante plus que trenta annos ille publicava numerose collectiones de poesias, diverse essayos e referatos e editava differente editiones de lyrica e prosa in lingua rumantsch. Pro su grande ingagiamento por le lingua e cultura rumantsch deveniva honorate del Universitate de Zurico con le «doctor honoris causa», pro su obra litterari ille ha recipite le grande premio del Fundation Schiller.
Vita e activitates
[modificar | modificar fonte]Infantia e juventute
[modificar | modificar fonte]Peider Lansel es nascite le 15 de augusto 1863 in Pisa como filio primogenite de Andri Töna Lansel de Sent (1831-1900) e de Emilia Steiner de Lavin (1837-1901). Andri Lansel fundava in Pisa un filia del societate Lansel de Florentia. Usque a etate de 9 annos ille viveva in Pisa e ille estivava in Sent. In le etate de 9 annos ille veniva in le schola de Sent. Posteriormente ille frequentava le schola cantonal in Coira e le Schola commercial in Frauenfeld per un anno in pension in Switza francese in Rolle. In 1879, in le etate de 16 annos, ille entrava in le societates del familias Könz e Lansel in Arezzo e Livorno. In quel societates ille como practicante. Quando su patre retirava se ex le affaires e returnava in Switza, Peider Lansel in le etate de 21 annos occupava se del filia de Pisa e administrava lo con successo.
Retorno in Switza
[modificar | modificar fonte]Post pauc annos Lansel lassava le affaires a su fratres Andri e Emil. In 1893 ille maritava Emma Curdin (Corradini) de Sent. Illos habeva quatro infantes, tote nascite in Pisa (le filia primogenite Erica moriva in le etate de un anno, le altere son Erica, Bignia, Andri Albert). In 1906, in le etate de 43 annos, Lansel domiciliava in Switza con su familia, le prime in Sent e posteriormente in Geneva pro le ulterior instruction de su infantes. Ma ille passava supertoto grande partes del anno in Engiadina e in viage.
Activitate pro le lingua rumantsch
[modificar | modificar fonte]A partir de iste tempore dedicava se quasi integremente al studios del cultura in le lingua rumantsch e a su labor de poeta, propungante in favor de un renascentia del lingua rumantsch a fortia de su litteras, probante de liberar le lingua scribite del influentias italian e german, defendente lo contro scientistas italian e le irredentistas italian que persisteva in le tempore inter le duo guerras mundial que le lingua rumantsch sia un dialecto italian e que le territorio rumantsch deberea devenir integrate in le stato italian.
Lansel publicava proprie obras in editiones bibliophile, procurava le editiones del obras de Giovannes Mathis e Gian Fadri Caderas e editava le antologias de lyrica Musa Ladina e Musa Rumantscha. Ille pagava de su proprie tasca iste editiones e editiones de altere obras in lingua rumantsch, per exemplo del Grammatica e Dictionario de Antoine Vellemann.
In 1911 ille fundava le Chalender Ladin con rev. Otto Gaudenz, e ille esseva collaborator e promotor de iste organo annual official del Uniun dals Grischs que porta su motto "Tanter Rumantschs, be rumantsch!" ("Inter le rumantsches, solmente rumantsch!") super le frontispicio. Avantiar del annos ille assemblava un importante collection de manuscriptos e libros in lingua rumantschs. In le Exposition National de Berna in 1914 Peider Lansel assemblava e presentava differente obras de su bibliotheca personal in un vitrina.
Lansel como collector
[modificar | modificar fonte]Lansel in plus assemblava e publicava cantos e poesias popular in le lingua rumantsch, con un phonographo de Edison ille registrava inter le 1912 e le 1915 plus que 300 cantos popular del Engiadina, de Bravuogn e de Val Müstair. Ultra que ille ha essite un pionero del photographia in Engiadina e convitava photographos note como per exemplo Rudolf Zinggeler de documentar super photographias le vita e le usages del Engiadina. Ille esseva le initiator del movimento pro le reintroduction del vetule costumes de Engiadina como costumes de festa, ille occupava se del casa de Engiadina, de su architectura e decoration, e collectionava mobiles vetule de Engiadina de valor artistic. Post le incendio de Sent in 1921 ille promoveva e subventionava le projectos pro le reconstruction del parte grande del pais secundo le normas del protection del patria.
Consule switze in Italia
[modificar | modificar fonte]In 1926, in le etate de 63 annos, esseva obligate de retornar in le affaires in Italia como director del Societate Lansel e como administrator-delegato del S.A. Corradini posteriormente le mort de su fratre affin Oscar Corradini e de su filio Andri Albert in le etate de 26 annos. Ille domiciliava in Livorno con su marita e su filia Erica. In 1927 deveniva denominate Consule de Switza in Livorno. Post octo annos, in 1934, ille retornava definitivemente in Switza.
Fin del vita e recognoscentias
[modificar | modificar fonte]In 1933, al occasion de su septantesime anniversario, le Universitate de Zurico nominava le doctor honoris causa per su grande meritos in le defensa del lingua rumantsch e per su obra poetic. In 1943, dece annos posteriormente, le Fundation Schiller faveva honor a ille con su grande premio. In le 9 de decembre del mesme anno ille moriva.